*** START OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 51690 *** ELEKTITAJ FABLOJ DE J. DE LA FONTAINE ESPERANTIGITAJ DE G. VAILLANT Profesoro en la liceo de Angulemo. DUA ELDONO PARIS LIBRAIRIE HACHETTE ET Cie 79, BOULEVARD SAINT-GERMAIN, 79 1906 Tous droits réservés. AL SINJORO L. DE BEAUFRONT UNUA FRANCA PROTAGONISTO DE ESPERANTO KAJ AL SIA SINDONEMA KAJ SIMPATIA KOLEGO CARLO BOURLET TIUN ĈI VERKETON DANKE DEDIĈIS G. Vaillant. TABELO DE LA ENHAVO AntaÅparolo v Vivo de Ezopo 11 Al lia moÅto la princa 23 LIBRO UNUA I. La cikado kaj la formiko 24 II. La korvo kaj la vulpo 25 III. La rano kaj la bovo 25 IV. La du muloj 26 V. La lupo kaj la hundo 27 VI. La bovino, la kaprino kaj la Åafino kuniÄitaj kun la leono 28 VII. La bissako 29 VIII. La hirundo kaj la birdetoj 30 IX. La urbrato kaj la kamprato 32 X. La lupo kaj la Åafido 33 XI. La Åtelistoj kaj l' azeno 34 XII. La Morto kaj la malfeliĉulo 35 XIII. La Morto kaj la arbohakisto 35 XIV. La vulpo kaj la cikonio 36 XV. La knabo kaj la instruisto 37 XVI. La koko kaj la perlo 38 XVII. La burdoj kaj la mielmuÅoj 39 XVIII. La kverko kaj la kano 40 LIBRO DUA I. Kunsido de ratoj 42 II. La vulpo havanta proceson kontraÅ la vulpo antaÅ la simio 43 III. La du bovoviroj kaj la rano 44 IV. La hundino kaj Åia kunulino 44 V. La leono kaj la muÅeto 45 VI. L' azeno ÅarÄita de spongoj kaj l' azeno ÅarÄita de salo 47 VII. La leono kaj la rato 48 VIII. La kolombo kaj la formiko 48 IX. La leporo kaj la ranoj 49 X. La koko kaj la vulpo 50 XI. La korvo volanta imiti la aglon 51 XII. La pavo plendanta al Junono 52 XIII. La leono kaj la azeno ĉasantaj 53 LIBRO TRIA I. La muelisto, lia filo kaj l' azeno 55 II. La membroj kaj la stomako 57 III. La lupo fariÄinta paÅtisto 59 IV. La ranoj petantaj reÄon 60 ANTAŬPAROLO Jam multaj tradukoj de la ĉefaj verkoj literaturaj, precipe _Hamleto_ de Shakespeare, _Kaino_ de Byron, _Iliado_ de Homero, _La Gefratoj_ de Göthe, _La NeÄa Blovado_ de PuÅkin, _Unua Brandfaristo_ de Tolstoï, k. t. p., elpruvis en maniero nediskutebla, ke Esperanto tre taÅgas por la literaturo. Tia rezultato estas gravega. Äœi efektive plivastigos la kampon kaj la rolon de la nova lingvo internacia, kaj altiros pli grandan nombron da adeptoj el tiuj personoj, kiuj, ne estante komercistoj nek vojaÄantoj, povas kredi, ke malofte ili havos okazon uzadi Esperanton. Ni do pensis, ke provante esperantigi _La Fablojn_ de La Fontaine (_La Fonten_), ni helpos al la plivastigo de la Zamenhofa lingvo kaj povos allogi al nia afero kelke da niaj samlandanoj. Sed nun kiamaniere traduki tiujn ĉi fablojn? Per prozo aÅ per versoj rimitaj? Certe la prozo permesas al la tradukanto sekvi la tekston pli laÅvorte kaj forlasi nenian detalon; sed Äi estas peza, iafoje malgracia kaj la plej ofte malresponda al la fabla stilo rapida, kvazaÅ flugila, kaj kies indo konsistas ne sole en la vortoj sed ankaÅ en la ritmeco. Per versoj rimitaj? Sed ĉe tia okazo mil malfacilaĵoj, preskaÅ nevenkeblaj, kontraÅstaras antaÅ la tradukanto. Oni sciu efektive, ke Esperanto kalkulas apenaÅ kvardek aÅ kvindek vortfiniÄojn diferencajn, dum la franca lingvo posedas almenaÅ cent kvindek da tiuj. Plie en Esperanto la substantivoj preskaÅ solaj havas la finiÄojn _o_, _on_, _oj_, _ojn_; la verboj--la finiÄojn _as_, _is_, _os_, _us_, k. t. p. Sekve preskaŠĉiam ia substantivo devas rimiÄi kun alia substantivo; verbo--kun verbo; nominativo, akuzativo--kun nominativo, akuzativo; tempo de estanteco--kun tempo de estanteco, k. t. p. sed ĉe la lingvo franca, la finiÄoj estas tiel multaj, ke ia vorto, kia ajn Äi estas, povas rimiÄi kun vorto el speco la plej diferenca. Fine en Esperanto la rimo ne estas bona ĉe la vortoj multsilabaj, se Äi ne konsistas el du silaboj samsonaj. Voli do esperantigi versaĵon francan per versoj rimitaj, Äi estas penadi ludi sur instrumento dukorda pecon muzikan aranÄitan por violono kvarkorda. Sed feliĉe, se Esperanto ne povas batali kun la franca poezio pri la rimo, Äi revenÄe triumfas facile pri unu alia punkto. Äœi efektive, dank' al sia maniero de akcentado de silaboj, povas verki versojn ritmigitajn el ritmoj la plej diversaj. Oni povas diri, ke en tiu ĉi rilato, Äia liro posedas tiom da kordoj kiom la liroj greka kaj latina. Äœi ja povas ankaÅ soni harmonie per versoj iambaj, troÄ¥eaj, daktilaj, amfibraÄ¥aj, hekzametraj, pentametraj, k. t. p. Tia diverseco de metroj poeziaj al ni permesis traduki verse la fablojn Lafontenajn, ne deviÄante elturmenti la tekston kaj dekliniÄi malproksimen de la originalo. Dank' al la fleksebleco de tiuj ĉi metroj, ni penadis reprodukti, kiel eble plej multe, la mezuritan longecon, tio estas la saman nombron silaban de la versoj francaj. Ni aldonas tie ĉi kelkajn mallongigitajn klarigojn pri la versofarado esperanta, por la legontoj de kiuj Äi ne estas sufiĉe konata. Versaĵo estas ĉiu verko skribita laÅ certa _ritmo_. Ritmo en la versoj estas harmonia kaj laÅtakta alternado de silaboj akcentitaj kaj neakcentitaj[1] en tia maniero, ke de unu akcentita silabo Äis la alia en la elparolado pasas ĉiam egala mezuro da tempo. Krom ritmo, versaĵo ordinare (kvankam ne ĉiam) havas ankoraÅ _rimojn_, t. e. egalsonan finiÄadon de la versoj[2]. Versaĵo povas havi rimojn (versoj rimitaj) aÅ esti sen rimoj (versoj blankaj); sed _ritmon_ Äi _nepre_ devas havi, ĉar rimita parolo sen ritmo estas nur rimaĵo, sed ne versaĵo. La kuniÄo de unu silabo akcentita kun unu aÅ kelkaj silaboj neakcentitaj estas nomata _piedo_. La plej uzataj piedoj estas _troÄ¥eo_[3] ˉ˘, _iambo_ ˘ˉ, _daktilo_ ˉ˘˘, _amfibraÄ¥o_ ˘ˉ˘, _anapesto_ ˘˘ˉ. Versaĵo povas esti skribita aÅ per piedoj _unuspecaj_ (ekzemple versaĵo iamba, kiu konsistas sole el iamboj, daktila, kiu konsistas el daktiloj, k. t. p.), aÅ per piedoj _miksitaj_. (En la lasta okazo, en la piedoj malplisilabaj la silaboj estas elparolataj iom pli longe, por ke ilia mezurtempo estu egala al la mezurtempo de la piedoj plisilabaj). Ekzemploj de versoj. 1. TroÄ¥eo: SuÌ…r lă | kaÌ…mpŏ, | foÌ…r dĕ l' |moÌ…ndŏ, AÌ…ntaÅ̆ | noÌ…ktŏ | deÌ… sŏ|meÌ…rŏ, AÌ…mĭ|kiÌ…nŏ | eÌ…n lă | roÌ…ndŏ KaÌ…ntăs | kaÌ…ntŏn | priÌ… l' ĕs|peÌ…rŏ (Liro de Esperantistoj, paÄo 10.) 2. Iambo: Ĕn niÌ…g|ră noÌ…k|tŏ tuÌ…|tĕ soÌ…|lĕ Mĭ staÌ…|răs gaÌ…r|dŏn seÌ…n|păro|lĕ; ĔraÌ…răs foÌ…r | lă peÌ…n|sŏ miÌ…|ă Ăl miÌ…|ă doÌ…|mŏ faÌ…|mĭliÌ…|ă (Liro p. 20.) 3. Daktilo: SaÌ…rkăs knă|biÌ…nŏ kă|naÌ…bŏn AÌ…pŭd Äăr|deÌ…nŏ sĭn|joÌ…ră; ÅœiÌ…n ălaÅ̆|deÌ…tŏ dĕ|maÌ…ndăs: «KiÌ…ăl vĭ | tiÌ…ŏm dŏ|loÌ…ră?» (Liro p. 112.) 4. AmfibraÄ¥o: Ĕn meÌ…zŏ | dĕ noÌ…ktŏ, | ĕn bluÌ…ă | ĉĭeÌ…lŏ, TrăfluÌ…gĭs | kăj kaÌ…ntĭs | plĕj beÌ…lă | ănÄeÌ…lŏ. Kăj nuÌ…bŏj | kăj steÌ…lŏj | kăj luÌ…n' ĕn | ĭraÌ…dŏ ĂteÌ…ntĭs | kŭn ÄoÌ…jŏ | jĕ l' saÌ…nktă | kăntaÌ…dŏ. (Liro p. 32.) 5. Anapesto: Mĭ răkoÌ…n|tĭs ăl maÌ…|rŏ sĕnboÌ…r|dă Prĭ lă graÌ…n|dăj tŭrmeÌ…n|tŏj ĕn koÌ…|rŏ, Kăj pĕr bruÌ…|ŏ măllaÅÌ…|tă dĕ l' oÌ…n|dŏj Äœĭ rĕspoÌ…n|dĭs ăl miÌ… | kŭn făvoÌ…|rŏ. (Liro p. 106.) 6. Versoj mikspiedaj: Ĉar la reciprokaj kombinoj de diversaj piedoj povas esti tre multaj, tial ankaÅ la specoj de versoj mikspiedaj estas multaj. Ni donos tie ĉi nur kelkajn ekzemplojn: _a_) Mikspiedaj versoj _tipaj_, en kiuj en la tuta versaĵo la kombinoj estas faritaj laÅ severe difinita _ordo_, ekzemple: FoÌ…rtĕ nĭ | staÌ…rŭ|, fraÌ…tŏj ă|maÌ…tăj, Pŏr niÌ…ă | saÌ…nktă | ăfeÌ…rŏ! NiÌ… bătă|laÌ…dŭ | kuÌ…nĕ tĕ|naÌ…tăj Pĕr uÌ…nŭ | beÌ…lă | ĕspeÌ…rŏ! (Liro p. 7.) Ĕn vĕspeÌ…r|ŏ sŏmeÌ…r|ă || vŏjĕvoÌ…|dŏ kŏleÌ…|ră Ăl lă heÌ…j|mă kăsteÌ…|lŏ răpiÌ…|daÌ…s; Ăl lă liÌ…|tŏ ĕdziÌ…|nă || kŭn tĕruÌ…|rŏ sĕnfiÌ…|nă Lĭ ălveÌ…|năs,--nĕniÌ…|ŭn lĭ viÌ…|dăs. (Liro p. 12.) _b_) Mikspiedaj versoj _sentipaj_. Ekzemple: GuÌ…tŏ dĕ | pluÌ…vŏ | ĕnfaÌ…lĭs | foÌ…jĕ Ĕn graÌ…ndăn | prŏfuÌ…ndăn | maÌ…rŏn. HoÌ…! Äĭ | foÌ…rtĕ | ĕkkriÌ…ĭs | mălgoÌ…jĕ, VĭdaÌ…ntĕ | lă vaÌ…stăn | ăkvaÌ…rŏn. (Liro p. 70.) La longeco de versoj povas esti: _a_) Ĉiam _egala_. Ekzemple: Supre staras sur la mondo La silenta kapeleto, En la valo, ĉe la fonto, Äœoje kantas paÅtisteto. (Liro p. 22.) Tie ĉi la tuta versaĵo konsistas el versoj 8-silabaj; _b_) _Tipe malegala_, se versoj de unu longeco laÅ severe difinita tipo alternas kun versoj de alia longeco. Ekzemple: Trĕ ĉaÌ…rmĕ | Äĭ luÌ…mĭs, | lă suÌ…nŏ | răvaÌ…ntă, Ĕn miÌ…ă | dĕ viÌ…vŏ | măteÌ…nŏ; En brusto kuraÄo kaj forto bolanta, Espero kaj kredo en pleno. (Liro p. 23.) En tiu ĉi versaĵo post ĉiu verso 12-silaba iras verso 9-silaba. Ho, mia kor', ne batu maltrankvile, El mia brusto nun ne saltu for! Jam teni min ne povas mi facile, Ho, mia kor'! (Liro p. 11.) En tiu ĉi tuta versaĵo la versoj ripetiÄas Äis la fino egale en la sekvanta ordo: verso 11-silaba, v. 10-silaba, v. 11-silaba, v. 4-silaba. _c_) _Sentipe malegala._ Ekzemple: IÌ…ăm lă | kveÌ…rkŏ | diÌ…rĭs ăl | kaÌ…nŏ: (10 silaboj) «Vĭ haÌ…văs | lă raÌ…jtŏn | kŭlpiÌ…gĭ | nătuÌ…rŏn: (12 silaboj) BĭrdeÌ…tŏ | poÌ…r vĭ | ÅaÌ…rÄ' ĕstăs | peÌ…ză; (10 silaboj) VĕnteÌ…tŏ, | seÌ… ĕkblŏ|vaÌ…ntĕ (8 silaboj) Äœĭ nuÌ…r ĕk|sŭlkiÌ…găs | lă suÌ…prŏn | dĕ l' aÌ…kvŏ, (12 silaboj) Lă viÌ…ăn | kaÌ…pŏn | flĕksiÌ…găs. (8 silaboj) (_Fabloj de La Fontaine, p. 40_) Angulemo, la 26an de AÅgusto 1903. [1] En aliaj lingvoj oni distingas silabojn _longajn_ kaj _mallongajn_. [2] La egalsoneco devas nepre komenciÄi de la _lasta akcentita vokalo_. Tiel ekzemple la vorto _kor'_ povas rimiÄi kun _for_, _komenco_ povas rimiÄi kun _potenco_, sed oni ne povas rimi ekzemple _veturi_ kun _fari_, kvankam ambaÅ finiÄas per _i_ kaj eĉ per _ri_. [3] Per ˉ ni signifas silabon akcentitan kaj per ˘ silabon neakcentitan. En aliaj lingvoj tiuj ĉi signoj montras silabojn longajn kaj mallongajn. VIVO DE EZOPO FRIGILANDANO[4] ... Ezopo estis Frigilandano, el urbeto nomata Armorium. Li naskiÄis ĉirkaÅ la kvindeksepa olimpiado, ducent jarojn proksimume post la fondo de Romo. Oni ne povas diri ĉu li estis prava danki al la naturo, aÅ Äin kulpigi; ĉar, donante al li tre belan spriton, Äi lin naskis malbelforma kun vizaÄo malplaĉa, apenaÅ havanta homan figuron, kaj Äi eĉ al li rifuzis la uzadon de la parolo. Kun tiaj malbonaĵoj, eĉ se li ne estis pro sia naskiÄo difinita por esti sklavo, li ne povis ne fariÄi tia. Cetere lia animo ĉiam sin montris libera kaj sendependa de la sorto. Lia unua mastro lin sendis al la kampoj por plugi la teron, ĉu tial ke li juÄis lin malkapabla je ia alia laboro, ĉu por formovi for si objekton tiel malĉarman. Tiam okazis, ke al ĉi tiu mastro, kiam li iris viziti sian kampodomon, kampanaro donis figojn. Li ilin trovis belaj kaj ilin tre zorge apartigis, ordonante al sia servanto, nomata Agatopus, alporti ilin al li ĉe la foriro de la bano. La hazardo volis, ke Ezopo havis aferon en la loÄejo. Tuj kiam li estis enirinta, Agatopus uzis la okazon kaj manÄis la figojn kune kun kelke da siaj kamaradoj, kaj je tiu ĉi friponaĵo li kulpigis Ezopon, ne kredante, ke ĉi tiu povos sin senkulpigi, tiel li balbutadis kaj Åajnis idiota. La punoj kiujn uzadis la antikvuloj kontraÅ siaj sklavoj estis kruelegaj, kaj tia kulpo tre puninda. La malfeliĉa Ezopo sin ĵetis al la piedoj de sia mastro, kaj, parolante per gestoj kiel eble plej klare li povis, li komprenigis, ke li kiel favoron petas nur, ke la puno por momento prokrastiÄu. Ĉi tiun favoron ricevinte, li iris serĉi akvon varmetan, Äin trinkis antaÅ sia sinjoro, metis siajn fingrojn en la buÅon kaj, sin vomiginte, nur ĉi tiun akvon elĵetis. Kiam li estis senkulpiginta sin tiamaniere, li konsilis, ke oni devigu la aliajn fari tiel. Ĉiuj miris, ĉar ne estis kredeble, ke Ezopo povas elpensi tian rimedon. Agatopus kaj liaj kamaradoj ne Åajnis surprizitaj. Ili, kiel la Frigilandano, trinkis akvon kaj metis la fingrojn en la buÅon, sed evitis singardeme enigi ilin tro profunden. La akvo tamen efikis kaj videbligis la figojn ankoraÅ tute krudajn kaj tute ruÄajn. Per tia rimedo Ezopo sin savis, kaj liaj kulpigintoj estis duoble punitaj pro sia manÄegemo kaj pro sia malboneco. La tagon morgaÅan, kiam la mastro estis foririnta, kelkaj vojaÄantoj erariÄintaj--iuj diras, ke ili estis pastroj de Diano--petegis, en nomo de ZeÅso gastama, Ezopon, kiu faris sian kutiman laboron, montri al ili la vojon por iri al la urbo. Ezopo unue devigis ilin ripozi sub la ombro; poste prezentinte al ili manÄeton, li volis esti ilia gvidanto kaj lasis ilin nur kiam li estis metinta ilin sur la bonan vojon. ApenaÅ Ezopo estis forlasinta ilin, kiam pro la varmo kaj la laciÄo li ekdormis. Dum sia dormo, li sonÄis, ke la Fortuno, starante antaÅ li, lian langon malligas kaj per tia rimedo al li donacas ĉi tiun arton, kies rajte li estas nomata elpensinto. Pro tia aventuro Äojigite, li subite vekiÄis: «Kio Äi estas? li diris vekiÄante; mia voĉo liberiÄis; mi elparolas facile _rastilon_, _plugilon_ kaj kion ajn mi volas.» El tiu ĉi mirindaĵo okazis, ke li estis aĉetita de alia mastro. Efektive, ĉar ia servisto, nomata Zenas, kiu havis la oficon de registristo kaj de observisto de la sklavoj, estis batinta unu el ili troege pro kulpo kiu ne estis puninda tiel, Ezopo ne povis ne riproĉi lin, kaj al li minacis, ke liaj malbonaj agoj fariÄos sciataj. Zenas, por deturni la danÄeron kaj venÄi al Ezopo, iris diri al la mastro, ke ia miregindaĵo okazis en la domo: la Frigilandano retrovis, la parolon, sed la malbonulo Äin uzadas nur por blasfemi kaj por malbone paroli pri sia sinjoro. La mastro Äin kredis kaj eĉ plie faris, ĉar li al Zenas donis Ezopon, kun libereco agi kun li laÅ sia volo. Ia komercisto iris viziti Zenason revenintan al la kampoj kaj demandis ĉu por mono li volas provizi lin je porta besto. «Ne, diris Zenas, mi ne havas rajton fari tion; sed se vi volas, al vi mi vendos unu el niaj sklavoj.» Ĉe tiuj ĉi vortoj, li venigis Ezopon: «Ĉu, diris la aĉetanto, vi volas min moki, proponante al mi aĉeti tiun ĉi personon? Li Åajnas felsako.» Tuj kiam la aĉetanto estis tiel parolinta, li foriris duone murmurante, duone ridante pri tiu ĉi bela objekto. Ezopo lin revokis kaj diris: «Min aĉetu sentime; mi ne estos senutila al vi. Se vi havas infanojn kriemajn kaj malbonemajn, mia vido ilin silentigos: oni minacos min al ili kiel beston.» Tiu ĉi mokaĵo plaĉis al la aĉetanto. Li do aĉetis nian Frigilandanon por tri oboloj, kaj ridante li diris: «Dioj estu laÅdataj! En vero mi ne faris grandan akiron, sed ne elpezis grandan monon.» Inter aliaj komercaĵoj, ĉi tiu komercisto vendadis sklavojn, kaj pro tio okazis, ke irante Efezon por ilin ekvendi, li disdonis al ili, laÅ ilia ofico kaj iliaj fortoj, kion ili devis portadi por la bezonoj de la vojaÄo. Ezopo petis, ke oni atentu lian malgrandkreskon; cetere li estas novaveninto kaj oni devas agi dolĉe kun li. «Vi nenion portos, se vi volas», al li diris liaj kamaradoj. Ezopo, por montri sian kuraÄon, volis porti ÅarÄon kiel la aliaj. Oni do lasis lin elekti; li prenis la pankorbon; Äi estis la ÅarÄo la plej peza. Ĉiuj pensis, ke li Äin prenis pro malspriteco; sed tuj ĉe la tagmanÄo la pankorbo estis malplenigita kaj tiom malpliiÄis la ÅarÄo de l' Frigilandano. La samo okazis la vesperon kaj la morgaÅan tagon, tiel bone ke post du tagoj li marÅis senÅarÄe. Oni admiris la saÄon kaj la kalkulon de tia persono. Siaflanke la komercisto elvendis ĉiujn siajn sklavojn, esceptinte gramatikiston, kantiston kaj Ezopon, kiujn li alkondukis Samoson por vendi. AntaÅ ol ilin konduki sur la vendoplacon, li vestigis la du unuajn kiel eble plej dece, por doni al la komercaĵo, laÅ la kutimo de ĉiu vendisto, la plej belan Åajnon. KontraÅe Ezopo vestiÄis je sako kaj metiÄis inter siaj du kunuloj por doni al ili pli multe da brilo. Multaj aĉetantoj sin prezentis, inter aliaj filozofo nomata Ksantus. Li demandis la gramatikiston kaj la kantiston kion ili scias fari. «Ĉion», ili respondis. Äœi ridigis la Frigilandanon, oni povas imagi en kia maniero. Planudo[5] rakontas, ke la vidantoj preskaÅ forkuris, tiel malbele li grimacis. La vendisto postulis por sia kantisto mil obolojn, por sia gramatikisto tri mil, kaj promesis, se oni aĉetis unu el ili, aldoni Ezopon senpage. La tro granda prezo de la gramatikisto kaj de la kantisto maldecidigis Ksantuson, sed por ke li ne revenu al hejmo nenion aĉetinte, liaj lernantoj al li konsilis aĉeti ĉi tiun duonhometon, kiu estis ridinta en maniero tiel ĉarma: lin oni faros timigilo; li amuzos la vidantojn per sia mieno. Ksantus lasis sin konvinki kaj aĉetis Ezopon por sesdek oboloj. AntaÅ ol lin aĉeti, li demandis lin por kio li taÅgos, kiel li estis demandinta liajn kamaradojn. «Por nenio, respondis Ezopo, ĉar la du aliaj detenis ĉion por si mem.» La komizoj de la limdepagejo liberigis Ksantuson de la limimpostoj kaj donis kvitancon senpage. ... Ian tagon de provizvendo, Ksantus, kiu intencis regali siajn amikojn, ordonis al Ezopo aĉeti tion, kio estos la plej bona, kaj nenion alian. «Mi vin instruos, diris en si mem la Frigilandano, precizigi kion vi deziras, ne konfidante al la decido de sklavo.» Li do aĉetis nur langojn, kiujn li preparigis kun saÅcoj ĉiuspecaj: la unua manÄaĵo, la dua, la tria, ĉiuj konsistis el langoj. La invititoj laÅdis unue la elekton de tia manÄaĵo; sed fine Äi tedis al ili. «Ĉu mi ne ordonis al vi, diris Ksantus, aĉeti tion, kio estos la plej bona?--Nu! kio estas pli bona ol la lango? rediris Ezopo. Äœi estas la ligilo de la vivo societa, la Ålosilo de la sciencoj, la organo de la vero kaj de la prudento: dank' al Äi oni konstruas kaj malsovaÄigas la urbojn; oni instruas, oni konvinkas, oni regas ĉe la kolektiÄoj, oni plenumas la ĉefan el la devoj, kiu estas laÅdi la diojn.--Nu! diris Ksantus, kiu intencis lin konfuzi, aĉetu morgaÅ tion, kio estas plej malbona: tiuj samaj invititoj venos al mi, kaj mi volas alie regali ilin.» La morgaÅan tagon, Ezopo ankoraÅ aranÄigis nur langojn, dirante, ke la lango estas la plej malbona objekto, kiu ekzistas en la mondo. Äœi estas la patrino de ĉiuj disputoj, la nutristino de la procesoj, la kaÅzo de la malpacoj kaj de la militoj. Äœi ja estas la organo de la vero, sed same Äi estas la organo de la eraro, kaj, kio estas pli malbona, de la kalumnio. Dank' al Äi oni detruas la urbojn, oni instigas la homojn al malbonaj aferoj. Äœi vere laÅdas la diojn, sed ankaÅ Äi blasfemas ilian potencon. Iu el la ĉeestantoj diris al Ksantus, ke vere tiu ĉi servisto estas tre utila al li; ĉar li scias kiel eble plej bone ekzercadi la paciencon de filozofo. ... Cetere, ne sole kun sia mastro, sed ankaÅ kun aliaj, Ezopo trovis okazon ridi kaj diri spritaĵojn. Ksantus estis sendita lin en ian lokon; sur vojo li renkontis magistratanon, kiu lin demandis, kien li iras. Ĉu pro distreco, ĉu pro alia kaÅzo, li respondis, ke li ne scias. La magistratano, taksante tian respondon malestimema kaj nerespekta, kondukigis lin al la malliberejo. «Ĉu vi ne vidas, li diris al la kondukantoj, ke mi bone respondis? Ĉu mi sciis, ke oni alkondukos min tien, kien mi iras?» La magistratano lin lasis foriri, kaj pensis, ke Ksantus estas feliĉa havante sklavon tiel plenspritan. Ksantus siaflanke per tio vidis, kiel profite estas por li ne liberigi Ezopon kaj kiom da honoro donas al li la posedo de tia sklavo. Ian tagon, kiam li drinkadis kune kun siaj lernantoj, Ezopo, kiu servis ilin, vidis, ke la vinvaporoj jam plivarmigas la cerbojn de la instruatoj kaj ankaÅ de la profesoro. «La drinkado, li diris, havas tri gradojn: unue la volupton, due la ebriecon, trie la furiozon.» Oni mokis lian diron, kaj oni daÅrigis malplenigi la vinpotojn. Ksantus tiom eltrinkis, ke li perdis la prudenton kaj fanfaronis, ke li eltrinkos la maron. Äœi ridigis la ĉeestantojn. Ksantus ree certigis tion, kion li estis dirinta, kaj vetis je sia domo, ke li eltrinkos la tutan maron, kaj kiel garantion pro la veto li donis la ringon, kiun li havis sur la fingro. La tagon sekvantan, kiam la vaporoj vinaj estis forigitaj, Ksantus treege miris ne plu trovante sian ringon, kiun li multe Åatis. Ezopo al li diris, ke Äi estas perdita kaj ankaÅ la domo, dank' al la veto, kiun li estis farinta. La filozofo tre maltrankviliÄis; li petegis Ezopon trovi rimedon, por eltiri lin el embaraso. Ezopo elpensis la jenan: Kiam alvenis la tago difinita por la plenumo de la veto, la tuta popolo de Samos alkuris al la bordo de la maro por apudesti al la honto de la filozofo. Tiu el liaj lernantoj, kiu estis kontraÅvetinta, jam triumfis. Ksantus diris al la kolektiÄo: «Sinjoroj, mi vetis vere, ke mi eltrinkos la tutan maron, sed ne la riveregojn kiuj eniras en Äin; sekve tiu, kiu kontraÅvetis, deturnu ilian kuradon kaj mi faros tion, kion mi fanfaronis fari.» Ĉiuj miris la rimedon kiun Ksantus trovis por foriri honore el tiel malbona afero. La lernanto konfesis, ke li estas venkita, kaj petis sian instruiston al li pardoni. Ksantuson oni rekondukis al lia domo kun aplaÅdoj. Kiel rekompencon Ezopo de li petis la liberecon. Ksantus rifuzis Äin al li kaj diris, ke la tempo por lin liberigi ne venis ankoraÅ; se tamen la dioj ordonos, li konsentos je tio; sed li, Ezopo, devas atenti la unuan antaÅsignon, kiun li rimarkos ĉe la foriro de la loÄejo; se li estos feliĉa, se ekzemple du kornikoj antaÅ liaj okuloj sin prezentos, li havos liberecon; se li vidos nur unu, li restos sklavo. Ezopo tuj foriris. Lia mastro loÄis izole kaj kredeble ĉe loko kovrita de grandaj arboj. ApenaÅ foririnte, nia Frigilandano ekvidis du kornikojn, kiuj flugis sur la plej altan arbon. Li iris raporti pri tio ĉi al sia mastro, kiu volis vidi mem, ĉu li diras la veron. AntaÅ ol Ksantus alvenis, unu el la kornikoj forflugis. «Ĉu ĉiam vi trompos min? diris la mastro al Ezopo; oni lin vergu». Dum la frapado, oni venis inviti Ksantuson al ia festeno; li promesis alesti. «Ho ve! ekkriis Ezopo, la antaÅsignoj estas tre mensogemaj! Mi, kiu vidis du kornikojn, estas vergata; mia mastro, kiu vidis nur unu, estas invitata al edziÄa festeno». Tiu ĉi spritaĵo tiel plaĉis al Ksantus, ke li ordonis ĉesi vergi Ezopon; sed la liberecon li ne povis decidiÄi al li doni, kvankam li promesadis ĉe diversaj okazoj. ... Post kelke da tempo, Krezus, reÄo de Lidilando, anoncigis al la Samoslandanoj, ke ili devas fariÄi liaj depagantoj; alie li submetos ilin per la armiloj. La plimulto opiniis, ke oni devas obei lin. Ezopo al ili diris, ke la Fortuno prezentas du vojojn al la homoj: unu de libereco, malglata kaj dorna en la komenco, sed poste tre agrabla; la alia de sklaveco, kies komencoj estas pli facilaj sed daÅrigo netolerebla. Per tio li sufiĉe klare konsilis al la Samoslandanoj defendi sian sendependecon. Ili resendis la ambasadoron de Krezus, ne kontentiginte lian peton. Krezus sin preparis ataki ilin. La ambasadoro al li diris, ke dum ĉi tiuj havos kun si Ezopon, li ne facile submetos ilin, pro la konfido, kiun ili havas je la saÄo de tiu persono. Krezus al ili alsendis postuli lin, kun promeso lasi al ili la liberecon, se ili liveros lin al li. La ĉefuloj de la urbo taksis ĉi tiujn kondiĉojn tre akcepteblaj kaj ne kredis, ke ilia trankvileco kostos tro kare, se ili aĉetos Äin liverante Ezopon. La Frigilandano ÅanÄigis ilian intencon, rakontante, ke la Åafinoj, farinte pactraktaĵon kun la lupoj, donis al ili siajn hundojn kiel garantiulojn. Kiam ili ne havis plu defendantojn, la lupoj ilin sufokis kun pli malgranda peno ol antaÅe. Ĉi tiu apologo efikis kaj la Samoslandanoj prenis decidon tute kontraÅan je tiu, kiun ili estis prenintaj. Ezopo tamen volis iri al Krezus, kaj diris, ke li estos pli utila al ili, se li ĉeestos ĉe la reÄo, ol se li restos en Samos. Kiam Krezus vidis lin, li miris, ke persono tiel malforta estis tiel malhelpinta al li. «Kio do! jen estas tiu, dank' al kiu oni kontraÅstaras miajn volaĵojn!» ekkriis li. Ezopo sin ĵetis al liaj piedoj: «Homo ia, li diris, kaptadis akridojn; cikado troviÄis sub lia mano. Li estis jam mortigonta Äin kune kun la akridoj: «Kion mi faris al vi? Äi diris al ĉi tiu homo: mi ne mordetas viajn grenojn; mi ne kaÅzas ian domaÄon al vi; ĉe mi vi trovos nur la voĉon, kiun mi uzas tre senkulpe.» Granda reÄo, mi estas simila al ĉi tiu cikado: nur la voĉon mi havas kaj Äin mi ne uzis por ofendi vin.» Krezus, tuÅite de admiro kaj de kompato, ne sole lin pardonis, sed, pro sia Åato al Ezopo, li ne maltrankviligis la Samoslandanojn. En la tiama tempo, la Frigilandano verkis siajn fablojn, kiujn li lasis al la reÄo de Lidilando, kaj li estis sendita de li al la Samoslandanoj, kiuj al li donis grandajn honorojn. Al li venis ankaÅ la deziro vojaÄi kaj iri tra la mondo, interparolante pri diversaj aferoj kun tiuj, kiujn oni nomis filozofoj. En fino li akiris grandan influon ĉe Licerus, reÄo de Babilono. La tiamaj reÄoj alsendadis unuj al la aliaj problemojn por solvi pri ĉiuspecaj objektoj, kun kondiĉo doni tributon aÅ depagon, laÅ tio se oni respondis bone aÅ malbone al la demandoj proponitaj. Ĉe tiuj okazoj, Licerus, dank' al la helpo de Ezopo, ĉiam venkadis, kaj fariÄis glora inter la aliaj, tiel per solvado, tiel per proponado de problemoj. En tiu tempo, nia Frigilandano edziÄis, kaj, ĉar li ne havis ian naskiton, li filigis junulon el nobla naskiÄo, nomatan Enus, kiu lin pagis per maldankeco. Äœin sciiÄinte, Ezopo lin forpelis. Ĉi tiu, por sin venÄi, falsis leterojn per kiuj Åajnis, ke Ezopo interkomuniÄis kun la reÄoj konkurantoj de Licerus. Tiu ĉi, konvinkita per la sigelo kaj la subskribo de ĉi tiuj leteroj, ordonis al unu el siaj oficiroj, nomata Hermipus, mortigi la perfidan Ezopon, sen serĉado de pli grandaj pruvoj. Tiu ĉi Hermipus, estante amiko de la Frigilandano, al li savis la vivon, kaj, nesciate de ĉiuj, lin nutris longe en tombo, Äis Nektenabo, reÄo de Egiptlando, konvinkite, ke Ezopo mortis, kredis, ke li povos fari Licerus'on sia depaganto. Li kuraÄis lin elvoki al vetbatalo, dirante, ke tiu ĉi ne povos alsendi arÄ¥itekturistojn kapablajn konstrui turon en la aero, kaj samtempe homon ian pretan respondi al demandoj ĉiuspecaj. Licerus leginte la leterojn, ilin konigis al la plej lertaj de sia regno, sed ĉiuj staris senrespondaj; tial la reÄo bedaÅris Ezopon. Tiam Hermipus al li diris, ke tiu ĉi ne estas mortinta, kaj lin venigis. La Frigilandano estis tre bone akceptita, sin senkulpigis kaj pardonis al Enus. Pri la letero de la reÄo de Egiptujo li nur ridis kaj sciigis, ke li alsendos en printempo la arÄ¥itekturistojn kaj la respondonton al ĉiuspecaj demandoj. Licerus redonis al Ezopo ĉiujn liajn bienojn kaj al li liverigis Enus'on por fari kun li kion li volos. Ezopo lin akceptis kiel sian naskiton, kaj, anstataÅ lin puni, al li rekomendis honori la diojn kaj la princon; fariÄi terura por la malamikoj; bone agi kun sia edzino, tamen ne malkovrante al Åi siajn sekretojn; paroli malmulte kaj forpeli la babilemajn; ne senkuraÄiÄi pro malfeliĉo; pripensi pri la estonteco, ĉar pli bone estas riĉigi la malamikojn per sia morto, ol Äeni la amikojn dum sia vivo; precipe ne envii la feliĉon nek la virtojn de aliaj, ĉar per tio oni malutilas al si mem. Enus, tuÅite de tiaj admonoj kaj de la boneco de Ezopo, kvazaÅ ia sago estus eniÄinta en lian koron, mortis post malmulte da tempo. Rilate al la vetbatalo de Nektenabo, Ezopo elektis aglidojn kiujn--Äi estas malmulte kredebla--li instruis porti aparte en la aeron korbon, en kiu kuÅis juna infano. En la printempo sekvanta, li foriris Egiptujon kun tiuj ĉi preparaĵoj, alportante grandan admiron kaj sciemon pro sia intenco al la popoloj, ĉe kiuj li trapasis. Nektenabo, kiu estis alsendita la enigmon, nur tial ke li kredis al la morto de Ezopo, treege surpriziÄis de lia alveno. Äœin li ne atendis, kaj ja li neniam estus elvokinta Licerus'on al tia vetbatalo, se li estus kredinta, ke vivas Ezopo. Li demandis, ĉu la Frigilandano alkondukis la arÄ¥itekturistojn kaj la respondonton. Ezopo diris, ke la respondonto estas li mem kaj ke li vidigos la arÄ¥itekturistojn, kiam li estos sur la loko. Oni eliris en la kamparon, kie la agloj levis aeren la korbojn kun la junaj infanoj ekkriantaj, ke oni donu al ili morteron, Åtonojn kaj lignon. «Vi vidas, diris Ezopo al Nektenabo, mi trovis la laboristojn, vi al ili liveru materialojn.» Nektenabo konfesis, ke Licerus estas la venkinto. Li tamen proponis al Ezopo la jenon: «Mi havas ĉevalinojn en Egiptujo, kiuj aÅdas la blekon de la ĉevaloj estantaj apud Babilono. Kion vi povas respondi al tio?» La Frigilandano prokrastis sian respondon Äis la morgaÅa tago, kaj kiam li estis reveninta al la domo, li ordonis al infanoj kapti katon kaj konduki Äin tra la stratoj, Äin batante. La Egiptoj, kiuj adoras tiun ĉi beston, estis treege skandalitaj de tia maniero agi kun Äi. Ili Äin fortiris el la manoj de la infanoj, kaj iris plendi al la reÄo. Oni venigis la Frigilandanon antaÅ li. «Ĉu vi ne scias, ke tiu ĉi besto estas unu el niaj dioj? Kial do vi agas tiel kun Äi?»--Tial ke Äi ofendis Licerus'on, ĉar, la lastan nokton, Äi sufokis unu treege kuraÄan el liaj kokoj, kiu kantadis je ĉiuj horoj.--Vi mensogas, rediris la reÄo; ĉu povas esti, ke tiu ĉi kato faris en tiel malmulte da tempo tiel longan vojaÄon?--Kaj ĉu povas esti, respondis Ezopo, ke viaj ĉevalinoj aÅdas de tiel malproksime niajn ĉevalojn blekantajn?» Post tio la reÄo venigis el Heliopolis kelkajn personojn lertspritajn kaj klerajn pri la enigmaj demandoj. Li al ili donis grandan festenon, al kiu li invitis la Frigilandanon. Dum la manÄo, ili demandis Ezopon pri diversaj aferoj, kaj inter aliaj pri la jena: Estas granda templo apogita sur kolono ĉirkaÅita de dekdu urboj; ĉiu el ili havas tridek arkokolonojn, kaj ĉirkaÅ tiuj ĉi arkokolonoj promenas unu post la alia du virinoj, la unu blanka kaj la alia nigra. «Al tia demando, diris Ezopo, eĉ la malgrandaj infanoj povus respondi. La templo estas la mondo; la kolono--la jaro; la urboj--la monatoj; kaj la arkokolonoj--la tagoj, ĉirkaÅ kiuj promenadas alterne la tago kaj la nokto.» La tagon morgaÅan, Nektenabo kunvenigis ĉiujn siajn amikojn: «Ĉu vi, li diris, toleros, ke duonhomo, ke malbelformulo faros, ke Licerus gajnos la premion kaj mi havos la konfuziÄon kiel lotaĵon.» Unu el ili havis la ideon peti Ezopon, ke li faru al ili demandojn pri aferoj, pri kiuj ili neniam aÅdis. Ezopo skribis kontrakton, per kiu Nektenabo konfesis Åuldi du mil talentojn al Licerus. La kontrakto estis metita en la manojn de Nektenabo tute sigelita. AntaÅ ol oni Äin malfermis, la amikoj de la princo certigis, ke la afero enhavita en ĉi tiu skribaĵo estas konita de ili. Kiam oni estis malferminta Äin, Nektenabo ekkriis: «Ĝi estas la plej granda malveraĵo en la mondo; mi prenas kiel atestantojn vin ĉiujn tiom, kiom vi estas.--Vere estas, diris ili, ke neniam ni aÅdis pri tio.--Mi do, rediris Ezopo, respondis al via demando.» Nektenabo lin resendis kun multe da donacoj por li kaj por lia mastro. ... El la ĉefaj urboj kie li haltis, Delfo estis unu. La Delfanoj lin aÅskultis volonte, sed ne donis honorojn al li. Ezopo, ofendita de tia malÅato, ilin komparis al bastono naÄanta sur la ondo; oni imagas de malproksime, ke Äi estas io grandega; de proksime oni vidas, ke Äi estas nenio. La komparon li pagis multekoste. Efektive la Delfanoj pro tio sentis tian malamon kaj tian deziron de venÄo--aliparte ili timis esti mallaÅditaj de li--ke ili decidis forrabi al li la vivon. Por bone sukcesi, ili kaÅis en liajn vestojn unu el siaj sanktaj vazoj, konvinkite, ke per tia rimedo ili pruvos, ke li estas kulpa je Åtelo kaj malpiegaĵo, kaj tiamaniere oni lin kondamnos al la morto. Kiam li estis foririnta de Delfo kaj preninta la vojon al Focidlando, la Delfanoj alkuris kiel homoj en granda embaraso. Ili kulpigis lin, ke li rabis ilian vazon. Ezopo Äin neis kun ĵuroj; oni serĉis en liaj pakaĵoj kaj la vazo estis trovita. MalgraŠĉio, kion povis diri Ezopo, oni kun li agis kiel kun krimulo malnoblega. Li estis rekondukita Delfon, ÅarÄita de katenoj, metita en malliberejon, kaj poste kondamnita esti deĵetita de altaĵo. Neniel al li utilis sin defendi per siaj kutimaj armiloj kaj rakonti siajn apologojn: la Delfanoj ilin mokis. «La rano, li diris al ili, invitis la raton viziti Äin. Por ke tiu ĉi povu trairi la ondon, la rano aligis Äin al sia piedo. Tuj kiam la rato estis sur la ondo, Äi volis Äin altiri funden, kun intenco Äin dronigi kaj el Äi fari manÄon. Dum la rato baraktis sur la ondo, rabobirdo Äin ekvidis, rapidis sur Äin kaj forportinte Äin kun la rano, kiu ne povis sin disigi, Äi manÄis unu kaj la alian. Tiamaniere, Delfanoj abomenaj, iu pli potenca ol vi min venÄos: mi pereos, sed vi pereos ankaÅ. Kiam oni kondukis lin al la ekzekuto, li trovis rimedon por forkuri, kaj eniris en malgrandan templeton dediĉitan al Apolo. La Delfanoj lin eltiris el Äi: «Vi malrespektas tiun ci rifuÄejon, li diris, tial ke Äi estas malgranda templeto; sed tago venos kiam via malboneco ne trovos rifuÄejon sendanÄeran, ne eĉ en la temploj. Tiel al vi okazos kiel al la aglo, kiu, spite la petoj de la skarabo, forportis leporon kiu estis rifuÄinta ĉe Äi: la posteularo de la aglo pro tio estis punita Äis ĉe la brusto de ZeÅso.» La Delfanoj, malmulte tuÅite de ĉiuj tiuj ekzemploj, lin deĵetis de altaĵo. Malmulton da tempo post lia morto, pesto fortega multanombre pereigis la Delfanojn. Ili demandis la orakolon, ĉu per ia rimedo ili povos kvietigi la koleron de la dioj. La orakolo respondis, ke ili Äin kvietigos nur sole se ili elpagos sian krimegon kaj kontentigos la ombranimon de Ezopo. Tuj piramido estis konstruita. Ne sole la dioj montris kiom tia krimo al ili malplaĉas; sed la homoj ankaÅ venÄis la mortigon de sia saÄulo. Efektive la Grekoj alsendis komisarojn per serĉadi la mortigintojn kaj ilin punis severege. [4] Oni scias ke tiu ĉi verketo estas teksaĵo da legendoj kaj fabeloj pli aÅ malpli verÅajnaj, sed preskaÅ tiel konitaj kiel la fabloj mem. [5] MonaÄ¥o greka kiu verkis la biografion de Ezopo. FABLOJ DE J. DE LA FONTAINE Al lia moÅto la princa. Mi kantas keroulojn kreitajn de Ezopo, De kiuj l' historio, se eĉ nur imagita, Veraĵojn kun utilaj instruoj konigadas. En mia libro ĉio parolas, eĉ la fiÅoj, Kaj tia parolado konvenas al la homoj, Ĉar mi la bestojn uzas por homojn instruadi. LIBRO I I.--La cikado kaj la formiko. Cikado kantadinte Someron tutan, TroviÄis senproviza Ĉe l' veno de l' malvarmo: Nenia plu peceto Da muÅo aÅ vermeto. Äœi iris tre malsata Proksimen al formiko, Petante, ke Äi pruntu Grenerojn por vivadi Äœis nova la somero. «Per mia best-honoro, Äœi diris, al vi tutan La sumon kun procento Mi pagos post la vintro.» Sed estas ne pruntema Formiko: tio estas Malbono lia sola. «Vi, kion do faradis, Äœi diris, dum varm' estis? --Tra l' nokto kaj tra l' tago, Kantadis mi senĉese. --Vi kantis! mi tre Äojas; Nun iru do dancadi.» II.--La korvo kaj la vulpo. Sinjoro korv', sur arbo sidante, En sia beko tenis fromaÄon. Per la odoro vulp' allogite, Tiele al li parolis: «Bonegan tagon, moÅto la korva! Ho! kiel gracia kaj bela vi Åajnas! Mi ne mensogas: se voĉon Al la plumaro similan Vi havas, vere el la loÄantoj De la arbaretoj vi estas Fenikso». AÅdinte, la korvo tremetas pro Äojo, Kaj sian belan voĉon por montri, Äœi larÄe sian bekon malfermas, Kaj lasas fali sian kaptaĵon. La vulpo Äin prenis kaj diris: «Sinjoro, Eksciu vi, ke vivas flatisto Per helpo de kiu lin volas aÅskulti; Sendube fromaÄon ĉi tio meritas.» Konfuza kaj tre hontanta, Ä´uris la korvo, sed tro malfrue, Ke de nun neniu Äin trompos tiele. III.--La rano kaj la bovo. Raneto bovon ekvidis Åœajnantan al Äi belkreska. Äœi, kiel oveto apenaÅ diketa, Ä´aluze penadas, kaj sin plilarÄigas, Kaj sin plilongigas, por ke la bestegon Dike Äi povu egali; Kaj poste Äi diris: «Rigardu, fratino, Ĉu tio sufiĉas? Ĉu mi jam sukcesis? --Ne--Sed nun?--Neniel--Mi fine egalas? --Ne, tute ne.» La besto maldika Åœvelis tiele, ke Äi elkrevis. Multege da homoj ne estas pli saÄaj: Malriĉa penadas imiti riĉulon; Princo senpova havas kortegon; Volas markizo havi palacon. IV.--La du muloj. Du muloj vojiris, la unu avenon, L' alia la monon de l' fisko portante. Ĉi tiu, fiera de ÅarÄ' tiel bela, MarÅis levante la kapon Kaj tintigante sian tintilon. Sed jen rabistoj alvenas, Kiuj, la monon Åteli volante, Sin tuj sur la mulon de l' fisko surĵetas, Kaj Äin per la brido haltigas perforte. La mulo sin defendante Bategojn ricevis: Äi plendas, Äi Äemas: «Ĉu tian, Äi diras, meritis mi sorton? Tiu ĉi mulo, kiu min sekvas, El la danÄero sin mem eltiris, Sed en Äin mi falas, kaj jam ekpereas, --Amiko, diris Äia kunulo, Ne ĉiam utilas altrangon okupi; Se, kiel mi, vi mem estus Servinta nur mueliston, Vi nun ne estus tiel malsana. V.--La lupo kaj la hundo. Lupo nur ostojn havis kaj felon, Ĉar akurate gardis la hundoj. Jen tiu ĉi lupo renkontas korthundon Tre belan, brilharan kaj ankaÅ tre fortan, Kiu tra kampoj vagadis. Ataki Äin kaj pece disÅiri Sinjoro lupo tute deziris; Sed bataladi estis necese, Kaj tiel forta kaj granda Estis la besto, ke Äi tre povis Sentime sin mem defendi. Tial humile sin proksimiÄas La lupo, komencas interparoladon, Kaj laÅdas Äin pro la Äia Bonstato kiun Äi tute miras. «Bela sinjoro, diris la hundo, Vi, kiel mi, grasa fariÄi nun povas. Lasu l' arbarojn, al mi vi kredu; Ĉar tie estas viaj la fratoj MalÄojaj, mizeraj, senhavaj vagistoj, Kiujn atendas mort' pro malsato. Ĉar kio estas certa por lupoj? Neniam facila, sentima festeno; Nenio sen batalado. Min sekvu: vivadon pli bonan vi havos. --Sed, lup' diris, kion faradi mi devos? --Ho! preskaÅ nenion, respondis la hundo; Forpeli la homojn portantajn bastonon Kaj petadantajn almozon, Flatadi domanojn, la mastron karesi, Kaj estos via salajro Multege da bonaj kaj sukaj manÄaĵoj: Restaĵoj de kokoj, restaĵoj de Åafoj, Kaj ankaÅ multaj dolĉaj karesoj.» Jam feliĉaĵon la lup' imagas Kiu Äin dolĉe plorigas. Irante, la kolon de l' hundo Äi vidis Senharan--«Sed kio Äi estas, Äi diris? --Nenio--Tamen?--Ho! bagatelo! --Pli klare diru--La ĉirkaÅkolo, Per kiu estas mi alligata, Kion vi vidas eble ekkaÅzis. --Ligata! rediris la lupo, libere Ĉu vi ne kuradas?--Ne, sed Äi negrava. --Mi tiel grava Äin taksas, Ke viajn festenojn mi tute ne volas, Kaj pro tiela prezo trezoron Mi certe ne volus.» Ĉe tiuj ĉi vortoj, La lupo forkuris kaj kuras ankoraÅ. VI.--La bovino, la kaprino kaj la Åafino kuniÄitaj kun la leono. Bovino, kaprin' kaj fratino ilia Åœafin' kuniÄis iam kun forta Leon', grandsinjoro de la ĉirkaÅaĵo, Kaj faris komunaj profitojn kaj perdojn. Jen cervo kaptiÄis en ret' de l' kaprino. Äœi alvenigis siajn kunulojn. Ĉe l' veno ilia, per l' ungoj kalkulis Tuj la leon' kaj diris: «Ni estas Kvar por partopreni en tiu ĉasaĵo.» Äœi tiam kvarpece distranĉis la cervon Kaj prenis por sia la moÅto la parton Unuan, dirante: «Ĝi estas por mi mem, Ĉar mi nomata estas leono; Al mi apartenas la dua per rajto De ĉiuj konita, la rajt' de l' plej forta; Estante pli pova mi volas la trian; Se unu el vi tuÅos la kvaran; Mi tuje Äin mortsufokos.» VII.--La bissako.[6] ZeÅs' iam diris: «AntaÅ la mia MoÅto ekstaru ĉiuj vivantoj. Se iu ne estas kontenta je sia Korpformo, li povas Äin diri sentime; Mi lian korpon aliformigos. Vi venu, simio, ĉar rajt' estas al vi Paroli unue. Ĉi tiujn do bestojn Rigardu; iliajn belformojn kun viaj Komparu; ĉu vi nun estas kontenta? --Mi, kial ne? diris Äi; ĉu do ne havas Mi kvar piedojn kiel l' aliaj? Neniam kritikis mi mian portreton. Sed frat' mia, l' urso, ja estas fuÅita: Konsilas mi Äin sin neniam pentrigi.» La urso alpaÅis--sendube Äi plendis-- KontraÅe: Äi sian korpformon tre laÅdis, Kaj la elefanton kritikis, dirante, Ke estus bone fari pli longa La Äian voston, iom eltranĉi El Äiaj oreloj kaj aliformigi Ĉi tiun masegon malbelan kaj pezan. La elefanto, kvankam prudenta Bestego, ne pli saÄe parolis, Äœi trovis ke, laÅ opinio la Äia, MoÅto balena estas tro dika. Formik' mallongecon al pulo riproĉis, Kredante, ke estas Äi granda koloso. ZeÅs' ilin forsendis je si mem kontentajn Kaj unujn l' aliajn interkritikintajn. Sed pli malsaÄa estis ankoraÅ La gento la homa. Ĉar ĉiuj ni, linkoj Por la aliaj, talpoj por ni mem, Ni ĉion al ni, al aliaj nenion Pardonas. Ne per sama okulo Nin kaj l' aliajn ni vidas. La Mondkreinto kreis nin ĉiujn Bissakportantoj: postan la poÅon Li faris por niaj difektoj, l' antaÅan Por la difektoj de l' homoj aliaj. [6] Bissako (bis-sako) = sako kun du poÅoj. VIII.--La hirundo kaj la birdetoj. En siaj vojaÄoj hirund' estis multon Lerninta: kiu multon vidadis, Povas pri multo memori. Ĉi tiu sciis antaÅsentadi La fulmotondron eĉ plej malgrandan, Kaj antaÅ ol Äi estis krevonta, Äœin Äi anoncis al la maristoj. Okazis, ke kiam kanabo semiÄas, Äœi vidis plugiston kovrantan per semo Multege da sulkoj. «Ĝi al mi ne plaĉas, Ekdiris Äi al la birdetoj; mi povos Forflugi aÅ vivi en lok' malproksima; Sed kion vi faros? Ĉu vidas vi manon Tra la aero travojirantan? Nu! tio, kion Äi nun disÅutas, Al vi mem tre baldaÅ pereon alportos; Ĉar ĉe l' somera tempo naskiÄos Kaptiloj por vin envolvi, AÅ retoj por vin ekkapti; Per unu vorto, multaj maÅinoj Por vin ĉu mortigi, ĉu malliberigi. Atentu! minacas la pat' aÅ la kaÄo; Tial do, al mi vi kredu, EkmanÄu tiun ĉi semon.» La birdoj Äin mokis, ĉar ili tra l' kampoj Trovis tro bonan paÅtaĵon. Kiam verdiÄis la kanabejo, Hirund' diris: «Herbon post herbo elÅiru Kion produktis tiu ĉi semo La malbenita, alie Certega estas via pereo.» --Malbonaĵ-profeto kaj babilemega! Ĉiuj ekkriis, belan oficon Al ni vi trudas! Pli ol mil birdoj Estus necesaj por senherbigi Tiun ĉi tutan kantonon.» Kiam kanabo plenmaturiÄis, Hirundo aldonis: «Ĝi estas ne bona; Sem' malutila frue grandiÄas. Sed, ĉar Äis nun oni min kredis neniel, Tuj kiam vi vidos, ke tero de semo KovriÄos, kaj ke la vilaÄanoj Ne sin okupante je siaj la grenoj, Faros militon al la birdetoj; Tuj kiam kaptiloj kaj retoj ekkaptos La birdojn, de loko al loko ne flugu, Restadu en hejmo, aÅ flugu fremdlanden; Imitu l' anasojn, koturnojn aÅ gruojn; Sed, kiel ni, vi ne povas Transpasi l' ondojn kaj la dezertojn, Nek al aliaj mondoj alflugi. Por vi do rimed' sola estas senriska: En kavon de muro vin mem tuj enfermu.» Jen la birdetoj, lacaj Äin aÅdi, Ĉiuj ekpepis tiel konfuze Kiel Trojanoj, kiam Kasandro La buÅon nur ekmalfermis. La sama sorto ilin atingis, Ĉar sklavoj fariÄis sennombraj birdetoj. Ni sekvas nur niajn la proprajn instinktojn, Kaj la malbonon ni nur atentas Kiam Äi estas veninta. IX.--La urbrato kaj la kamprato. Gastama urborato, En manier' afabla, Invitis kamporaton Al bonaj manÄrestaĵoj. Sur Turkan tapiÅeton MetiÄis la manÄaro. Nur Dio scias kiom ElÄojis la du fratoj! La manÄo estis bona Kaj granda l' apetito; Sed iu ilin Äenis, Dum ili Äoje manÄis. Ĉe l' pordo de la ĉambro EkaÅdis ili bruon. Urbrato tuj forkuras; Amiko Äia sekvas. Sed jen la bruo ĉesas; Revenas tuj la ratoj, Kaj diras la urbano: «Ni finu la rostaĵon. --Ne, diris la alia; Vi morgaÅ al mi venu; Vi tie ja ne trovos Festenon tute reÄan; Sed Äenas min nenio; Sentime mi manÄadas. AdiaÅ: for plezuron, Se timo Äin malhelpas!» X.--La lupo kaj la Åafido. Tro ofte triumfas la vol' de pli forta. Tion per fablo ni pruvos. En akvo kuranta ektrinkis Åafido; Alvenis la lupo, serĉante ĉasaĵon Kaj pro malsato tien allogite. «Kial la akvon ci malpurigas? Kolere diris la besto: Al mi ci pagos cian sentimon. --Sinjoro, diris la Åafideto, Ne koleriÄu la via moÅto; Sed volu vi konsideri, Ke en la fluo je dudek paÅoj Pli sube ol vi mi min sensoifigas, Kaj sekve vian trinkaĵon Mi malpurigi tute ne povas. --Äœin ci malpurigas, respondis la lupo, Kaj ci min kritikis la jaron pasintan. --Sed kiel, rediris la Åafo, Äin fari Mi povis? Mi tiam ne estis naskita: Mi suĉas ankoraÅ la mian patrinon. --Se ci ne povis, frat' cia faris. --Mi fraton ne havas--El ciaj parencoj Unu do faris, ĉar min ne multe Indulgas vi mem, kaj paÅtitoj kaj hundoj. Nun, kiel oni diris, min venÄi Mi devas.» Tuj Äi la Åafidon forportis Kaj manÄis sen ia riproĉ' konscienca. XI.--La Åtelistoj kaj la azeno. Azenon Åtelinte sin interbatadis Du sentaÅguloj: unu Äin gardi Volis, l' alia volis Äin vendi. Dum la pugnobatoj flugetis, kaj penis La du Åtelistoj sin mem defendi, Alvenas tria rabisto, Kiu la beston forkaptas. L' azeno estas ofte provinco, Kiun envias iaj regnestroj, Ĉu Turka, Hungara, ĉu eĉ Transsilvana, Kaj multajn aliajn mi povus elnombri, Tiom da tiaj princoj troviÄas! Sed ofte l' akiro ne estas por ili, Ĉar ilin kvara princo pacigas, Prenante por si mem l' azenon Åtelitan. XII.--La Morto kaj la malfeliĉulo. Senĉese ia malfeliĉulo Al help' alvokis la Morton. «Ho Mort'! kiel bela, li diris, vi Åajnas! Tuj venu fini mian mizeron.» Venante la Mort' kredis lin kontentigi. Äœi puÅas la pordon, eniras, sin montras: «Ho! kion mi vidas? for tian objekton! Li diris, ho! kiel Äi estas malbela, Kaj kiom al mi da terur' Äi alportas! Ho Mort'! ne alpaÅu! Ho Mort'! tuj foriru!» Meceno estis spritega; Li diris: «Faru min unubraka, Senkrura, podagra kaj kripla, se nur mi Vivados, mi estos sufiĉe kontenta.» Äœin, Morto, aÅskultu kaj venu neniam. XIII.--La Morto kaj la arbohakisto. De multaj branĉaĵoj kovrite, sub pezo De ÅarÄ' sia kaj de la jaroj Äemante Kaj kurbigite, arbohakisto Multpeze marÅadis kaj sian dometon De fum' nigrigitan, penadis atingi. En fino lacega pro pen' kaj doloro, Demetas li sian branĉfaskon kaj plendas Je sia sorto malfeliĉega. «Ĉu unu plezuron mi Äuis tra l' vivo? Ĉu hom' pli malriĉa sur tero vivadas? Neniam ripozon, ne ĉiam eĉ panon Mi havas! L' edzino, l' infanoj, l' impostoj, La kreditoro kun la servuto Plenigas je zorgoj la mian vivadon.» Li vokas la Morton. Ĉi tiu tuj venas, Kaj ekdemandas, kion li volas: «Al mi, li diris, helpu reÅarÄi Ĉi tiun branĉaron: Äi estos ne longa.» La Mort' ĉesigas ĉian doloron, Sed Äin neniam alvoku: Toleri suferon prefere ol morton, Estas la homa devizo. XIV.--La vulpo kaj la cikonio. Iam la vulpo manÄon preparis Kaj cikonion invitis. La manÄ' estis simpla kaj tute senriĉa: Äœi havis nur pecon viandan en saÅco Fluida, ĉar Äi vivis avare. La saÅc' en teleron estis verÅita; Eĉ unu guteton ne povis ekkapti La cikonio; sed la ruzulo Rapide englutis la tutan manÄaĵon. Post kelkaj tagoj, la cikonio, Volante sin venÄi, invitis la vulpon. «Volonte, Äi diris, ĉar kun la amikoj Mi ĉiam agadas senceremonie.» En horo dirita, Äi kuris al domo De l' cikonio sia la gasto; La afablecon Äian tre laÅdis, Kaj trovis la vespermanÄon Tre Äustatempe elkuirita. Äœi Äojis pro la bonodor' de l' viando Pecete hakita kaj Åajne bongusta; Ĉar--tio estas tute kredebla-- Kun grandapetito Äi estis veninta. La cikonio la hakitaĵon En vazon mallarÄan kaj longan enmetis. La beko de l' bird' en Äin povis eniri, Sed estis pli dika la buÅo de l' vulpo. Äœi hejmen malsate revenis, hontante Simile al vulp' de kokino kaptita, Kaj mallevante siajn orelojn Kun sia vosto inter la kruroj. Trompantoj, por vi tion mi skribas: Trompinte, vi estos tutsame trompitaj. XV.--La Knabo kaj la instruisto. En jena fablo volas mi konigi De malsaÄulo la riproĉojn vanajn. Sur bordo de rivero petolante, En l' akvon iam falis juna knabo. Salik', feliĉe por li, tie estis, Kies branĉaĵo, dank' al la ĉielo, Lin savis; ĉar al branĉo de l' arbeto Li sin alkroĉis. Pasas instruisto; La knab' ekkrias: «Helpu, mi pereas!» La lernejestro tiam sin turnante, MalÄustatempe, kun gravega voĉo, Lin ekriproĉas: «Ho! la sentaÅgulo! Li diris, vidu kien lin deĵetis MalsaÄo lia: iru do nun zorgi Friponojn tiajn! Kiel malfeliĉaj Ja estas la gepatroj, kiuj devas Observi ĉiam tiajn petolulojn! Kiom da peno ili havas!» Ĉion Dirinte, li al bord' la knabon portis. Ĉi tie multajn homojn mi kritikas, Ĉar en la fablo povas rekoniÄi La babilema, kaj la kritikema, Kaj ankaÅ la pedanta scienculo. Popolon grandan ĉiuj certe faras, Ĉar tiujn rasojn benis la Kreinto. En ĉiuj la aferoj ili serĉas Okazon por ekzerci sian langon. --«Amiko mia! el danÄer' min tiru; Ci poste faros cian paroladon!» XVI.--La koko kaj la perlo. Perleton koko trovis Kaj Äin al juvelisto Najbara Äi tuj portis. «Mi trovas Äin belega, Äœi diris, sed grenero Pli bona estus por mi.» Manskribon nesciulo Heredis; Äin li portis Proksimen al libristo. «Mi trovas Äin plenscia, Li diris, sed monero Pli bona estus por mi.» XVII.--La burdoj kaj la mielmuÅoj. LaÅ sia labor' laboristo taksiÄas. Mielaj tavoloj forlase troviÄis. Jen ilin burdoj ekpetis; Sed tuj protestis abeloj, Kaj vespon elektis por juÄi l' aferon. Ne estis facile dekreton eldoni, Ĉar la atestantoj certigis, Ke ĉirkaÅ l' tavoloj bestetoj flugemaj, Zumemaj, longetaj, brunflavaj kaj tiaj Kiel l' abeloj longe vidiÄis. Sed kio? estis signoj similaj Ĉe la burdaro. Embarasite, La vesp' informiÄon denove farigis. Kaj, por sciiÄi pli bone, Äœi formikaron aÅskultis; Sed la afero ne povis klariÄi. «Por kio, mi petas, ekdiris abelo Tre saÄa, taÅgas ĉi tio? Ekkomencite de ses monatoj, En sama stato staras l' afero, Kaj dume perdiÄas la mieltavoloj. Jam temp' estas ke la juÄisto rapidu; Ĉu l' urson li ne lekis sufiĉe?[7] Sen tiom da vortoj, da kontraÅparoloj, Skribaĵoj kaj transskribaĵoj, Laboru ni kaj la burdoj; VidiÄos, kiu kun dolĉmielo Povas konstrui ĉelojn artplenajn.» Rifuzis la burdoj, montrante per tio, Ke art' tia scion ilian superas, Kaj la mielajn tavolojn La vesp' aljuÄis al l' abelaro. Se nur tiele ĉiuj procesoj JuÄiÄus, laÅ la Turka metodo! La simpla saÄo estus leÄaro, Kaj la elspezoj plimalgrandiÄus. Sed nun daÅrigante procesojn longege, Nin oni Åteladas, rabadas, senigas; En fin' la juÄisto englutas la ostron, Kaj restas nur Åeloj por la procesintoj. [7] Esprimo proverba signifanta «daÅrigi tre longe ian proceson». XVIII.--La kverko kaj la kano. Iam la kverko diris al kano: «Vi havas la rajton kulpigi naturon: Birdeto por vi ÅarÄ' estas peza; Venteto, se ekblovante Äœi nur eksulkigas la supron de l' akvo, La vian kapon fleksigas; Dum mia fruntego, al Alpoj simila, Ne sole haltigas la sunajn radiojn, Sed de l' ventego batojn elmokas. Bloveto por vi estas ventego; Blovego Åajnas al mi zefiro. Se vi nur naskiÄus sub la foliaro Per kiu mi kovras la proksimaĵon, Suferus vi pli malmulte: Mi gardus vin de l' ventego. Sed vi plej ofte naskiÄas Ĉe l' bordoj malsekaj de l' regnoj de l' vento. Por vi tre maljusta do Åajnas naturo. --La via kompato, respondis l' arbeto, El kor' bona venas; sed estu sentima: La ventoj pli multe vin ol min turmentas; FleksiÄas mi, ne rompiÄas. Äœis nun vi venkis batojn iliajn, Sed ni la finon atendu.» Ĉe tiuj ĉi vortoj, alkuras el maro Naskit' la plej forta de l' norda ventego: La arb' kontraÅstaras, flegsiÄas l' arbeto; Kun forto pli granda reblovas la vento, Kaj plifortiÄas tiele, Ke elradikas tute l' arbegon, Kies kapego ĉielon atingis Kaj Äis la Tartaro aliris piedoj. LIBRO II I.--Kunsido de ratoj. Kato, nomata LardomanÄulo, Ekstermis tiel la ratojn, Ke preskaÅ neniu el ili vidiÄis, Tiom Äi estis entombiginta. La supervivantoj, kaÅataj en truoj, ApenaÅ kvarone satigis malsaton, Kaj, ĉe l' malfeliĉa ratar', LardmanÄulo TaksiÄis ne kato, sed vera diablo. Jen iam la besto ruzega foriris En la ĉirkaÅaĵon por serĉi edzinon. Dum la bruego kiun Äi faris Kun sia katino, la ratoj kunsidis En unu angulo por konsiliÄi Pri la malbono ilin premanta. La prezidanto, saÄa persono, Tuj ekopiniis, ke estas necese Alligi tintilon al kolo de l' kato, «Ĉar tiel, kiam Äi ekmilitos, Ni, sonon aÅdante, sub teron forrampos; Äœi estas sola bona rimedo.» Ĉiuj laÅdegis la prezidanton, Ĉar Åajnis al ĉiuj nenio pli bona. Sed kiu do volos alligi tintilon? «Ne iros mi, diris la unu, mi tiel MalsaÄa ne estus.--Ne povas mi, diris Alia»; kaj tiel okazis, ke oni Foriris, nenion farinte.--Mi vidis Multegajn kunsidojn tiele senfruktajn, Kunsidojn ne ratajn, sed ja de monaÄ¥oj, Kaj ankaÅ de kanonikoj. Se estas necese nur ion decidi, La konsilantoj estas sennombraj; Sed se necesiÄas decidon plenumi, Neniu plu sin proponas. II.--La lupo havanta proceson kontraÅ la vulpo antaÅ la simio. Lup' diris, ke Åtel' ĉe Äi estis farita, Kaj vulpon najbaran, sufiĉe friponan, Kiel Åtelinton kulpigis. AntaÅ simion ambaÅ kunvenis, Kaj sen advokato diskutis l' aferon. Neniam Temis', laÅ simia memoro, JuÄis proceson tiel konfuzan. Åœvitis sur sia seÄ' la juÄanto. La du procesantoj protestis, kriegis, KontraÅparoladis, sin interinsultis. En fin' la juÄanto ekdiris: «Amikoj, De longe mi konas la vian malicon: AmbaÅ vi pagos monan la punon, Ĉar, lupo, ci plendas nenion perdinte, Kaj, vulpo, ci prenis l' objekton petitan. LaÅ nia juÄanto, ne povas erari, Kiu kondamnas la malvirtulon. III.--La du bovoviroj kaj la rano. Du bovoviroj kontraÅbatalis Por havi bovinon kun la reÄpotenco. Pro tio rano Äemadis. «Kial vi plendas? demandis iu El la popolo koakblekanta. --Ĉu vi ne vidas, Äi diris, Ke ĉe la fino de la batalo, L' unu ekzilos l' alian, Kaj Äin el la verdaj kamparoj forpelos? Äœi ne plu reÄos en la herbejoj, Kaj venos reÄadi en marĉajn la kanojn, Kaj sub piedoj siaj nin premos; Unu post unu ni do suferos Pro la batalo pri la bovino. Timo tiela estis bonsenca, Ĉar en la marĉojn venis la bovo Sin kaÅi, kie ranojn, po dudek En ĉiu horo Äi dispremegis. Ho ve! Äi montras, ke ĉiutempe La malgranduloj elpagas La malsaÄaĵojn de l' potenculoj. IV.--La hundino kaj Åia kunulino. Hundino, baldaÅ idojn naskonte Kaj ne sciante kien demeti ÅœarÄon tiele gravan, fervore Petegis hundinon alian al Åi tuj Prunti Åian dometon, Kaj tien l' estonta patrin' sin enfermas. Post kelke da temp' la mastrino revenas; Sed petas l' alia semajnon ankoraÅ: La idoj, Åi diris, apenaÅ ekmarÅas. La kunulino je Äi konsentas, Kaj ĉe la limtempo denove Åi petas La siajn dometon, kameron kaj liton. Jen la hundino montras la dentojn, Kaj diras: «Tuj mi kun la miaj foriros, Se vi nin povos forpeli.» La idoj estis jam tute grandaj. Vi ĉiam bedaÅros bonfaron al homo Malbona: por ion pruntitan repreni, Vi devos uzi la batojn, Vi devos procesi, vi devos batali. Lasu lin meti ĉe vi piedon Tre baldaÅ kvar li estos metinta. V.--La leono kaj la muÅeto. «Forflugu, insekto senforta, besteto De l' ter' elkraĉita.» Tiele leono Parolis iam al la muÅeto. Ĉi tiu tuj Äin al batalo elvokis: «Ĉu pensas vi, Äi diris, ke via La reÄa nomo min tre timigas? Multe pli ol vi bov' estas forta; Mi Äin laÅ mia volo kondukas.» Tuj Äi, trumpetisto kaj same heroo, Ekzumas por la atako, Kaj, malantaÅen ekforfluginte, Jen Äi subite sur la leonon Sin ĵetas kaj Äin ekfrenezigas; Jam la bestego ÅaÅmon el buÅo, Fajretojn el siaj okuloj elĵetas, Kaj forte blekegas. Jam ĉiuj ĉirkaÅe Forkuras, ĉiuj sin kaÅas, Jam ĉie regas granda teruro, Kaj tian timegon elfaras muÅeto. La muÅ' la leonon centloke atakas, Jen pikas la dorson, jen pikas la buÅon, Jen en la nazon eniras. De l' best' la kolero fariÄas grandega, Dum la malamik' nevidebla triumfas Kaj ridas; ĉar per ungoj kaj dentoj Sin mem la bestego sangade disÅiras, Sur siajn flankojn brue frapadas La voston, kaj vane batadas l' aeron. Sed baldaÅ pro sia koler' kaj laceco Äœi falas: jen Äi preskaÅ pereis. Venkinte, l' insekto glorege forfluÄas, Kaj kiel zumis Äi por l' atako, Tiel ekzumas Äi pro la venko. Dum Äin Äi kuras ĉien anonci, Jen Äi aranean renkontas kaptilon, Kie Äi ankaÅ morton renkontas. Sed kion instruas la fablo? Unue, La malamikoj la plej malgrandaj Estas tre ofte la plej teruraj, Kaj due, la sin el grava danÄero Tirinta, en ia sengrava pereas. VI.--La azeno ÅarÄita de spongoj kaj la azeno ÅarÄita de salo. Azenkondukisto, kun vip' en la mano, Kondukis, kiel princo romana, Du bestojn longegorelajn. La unu, ÅarÄite de spongoj, marÅadis Rapide; l' alia penade vojiris, KvazaÅ Äi portus botelojn. Äœi estis ÅarÄita de salo. Tra montoj, Tra valoj kaj vojoj, ĉi tiuj migrantoj En fin' transirejon riveran alvenis, Kaj en embaraso tre granda sin trovis. La mastr', kiu tien jam estis veninta, Sur la spongportantan azenon sursaltis, AntaÅen pelante la beston alian, Kiu, volante agi laÅvole, En kavon baldaÅ enfalis, Sur l' akvon revenis, kaj fine sin savis; Ĉar Äi al bordo penis alnaÄi, Kaj tiel bone sin fluidigis La sal', ke tute liberigite, La best' plu nenion eksentis sur Åultroj. La spongportanta, kiel Åafido La plej imitema, Äin volis imiti. Jen Äis la kolo Äi en la akvon Eniras, kaj kun si fortiras la mastron Kaj la spongÅarÄon. Ili triope Trinkis multege, ĉar hom' kaj besto Glutis la ondon kiel la spongoj. Tiuj ĉi tiel pezaj fariÄis, Ke l' bordon l' azeno ne povis atingi. Äœin ĉirkaÅprenis la mastro Kun tim' de morto neevitebla. Al helpo venis iu--ne estas Tre grave diri kiu--sufiĉas, Ke per ĉi tio oni komprenas, Ke sama agad' ne konvenas al ĉiuj. Tiun ĉi punkton volis mi pruvi. VII.--La leono kaj la rato. VIII.--La kolombo kaj la formiko. LaÅ via povo helpu al ĉiuj: Vi ofte bezonos pli ol vi malgrandan. Tion elpruvos du fabloj, Ĉar de Äi multaj estas la pruvoj. Sub la piedojn de la leono El tero malsaÄe eliris la rato. La reÄo de l' bestoj, ĉe tiu okazo, Kompata sin montris kaj lasis Äin vivi. Ĉi tiu bonfaro ne estis perdita, Kvankam ne Åajnas kredeble, Ke al leono rat' povas helpi. Sed elirinte el la arbaroj, Ĉi tiu leono kaptiÄis en retoj, Kiujn blekegoj Äiaj ne povis Disrompi. La rato alkuras, la maÅojn Mordetas kaj tiel penadas, ke fine La beston Äi liberigas. La pacienco kune kun tempo Pli multe prosperas ol fort' kun kolero. El pli malgrandaj bestetoj Elvenas pruvo l' alia. Dum trinkis kolombo en ond' de rivero, Okaze formiko enfalis en l' akvon. Kaj en ĉi tiu maro grandega Penadas, sed vane, reveni al bordo. Tuj al Äi la birdo kompate alflugas, Kaj ĵetas en l' ondon trunketon de herbo, Sur kiun rampante, l' insekto dronanta Sin savas per helpo de tiu Åipeto. Ĉe tiu momento, plugisto alvenas, MarÅante per la nudaj piedoj. Tiu ĉi havis pafarkon. Tuj kiam li vidas la birdon Venusan, Li volas Äin havi en sia bolpoto. Dum Äin mortigi li sin preparas, Jen pikas formiko lian kalkanon. La vilaÄano turnas la kapon; EkaÅdas la birdo kaj tuje forflugas, Kaj kun Äi forflugas la manÄo de l' homo; Li sen kolomb' vespermanÄis. IX.--La leporo kaj la ranoj. Lepor' en hejmo sia revadis, --Ĉar kion hejme fari, se oni Ne revas?--Äœi sin per ĉagreno konsumis: Tiu ĉi besto estas malÄoja, Kaj la timego Äin elmordetas. «La timemuloj, Äi diris, Ja estas tre malfeliĉaj, Ĉar ili nenion manÄadas profite; Neniam plezuro, senĉese teruroj: Jen estas la mia vivado. Pro timo La malbenita, nur la okulojn Duonfermante povus mi dormi. --Vin mem korektu, diros saÄulo. --Ĉu povas tim' korektiÄi? En ver' mi kredas, ke mem la homoj, Kiel mi, timas.» Tiel rezonis Nia leporo, kaj Äi samtempe Ĉion spione ĉirkaÅrigardis; Maltrankvilega kaj sendecida Äœi estis: bloveto, brueto, ombreto, Ĉio ajn Äin ekfebrigis. Tion ĉi nun pripensante, La besto malÄoja ekaÅdis brueton; Tuj Äi forkuris al rifuÄejo, Kaj baldaÅ alvenis al bord' de lageto. Jen ranoj ensaltas en l' ondojn, jen ranoj En grotojn siajn profundajn reiras. «Ho! ho! Äi ekkriis, mi faras ja tion, Kion al mi mem faras aliaj! Mi ekaperante timigas aliajn; Mi al la ranaro alportas teruron! De kie tiela kuraÄ' al mi venas? Ĉu povas esti? bestoj min timas! Ĉu do mi estas militfulmulo? Mi vidas--sur tero timul' ĉiam trovas Timulon ankoraÅ pli ol li timeman.» X.--La koko kaj la vulpo. Sur arba branĉo, kiel gardanto, Sidis maljuna koko tre ruza. «Amik', diris vulpo kun dolĉa voĉeto, Inter ni tute ĉesis milito; Ĉie nun regas paco facila; Mi venas al vi tion anonci. Al mi do alflugu, por ke mi vin kisu; Mi petas, vi ne prokrastu, Ĉar longan vojaÄon mi devas hodiaÅ Fari senmanke; vi kun la viaj Povos sentime viajn aferojn Zorgadi: al vi frate ni helpos, Kaj, pro la Äojo de tia paco, HodiaÅ vespere fajregojn bruligos. Dume alflugu ricevi La kison amikan de amo la frata. --Amiko, respondis la koko, nenion Mi povis sciiÄi pli bonan ol tiun Anoncon agrablan de paco komuna, Kaj mia Äojo estas duobla, Ke Äuste de vi mi pri tio ekscias. Mi vidas du hundojn, sendube senditajn Por ekanonci tiun sciigon; Ili rapidas kaj tuj ĉi tien Alvenos; mi teren deflugas; ni frate Ĉiuj ekpovos nin interkisi. --AdiaÅ, diris la vulpo, Mi devas multajn bestojn viziti, Ni fojon alian elfestos la pacon.» Tuj rapidege Äi tra la kampoj Forkuras, tre malkontenta Je sia ruzo senfrukta, Kaj en si mem la koko maljuna Ridas pro Äia timego; Ĉar estas plezuro trompi trompinton. XI.--La korvo volanta imiti la aglon. La birdo ZeÅsa iam Åafidon Aeren forportis. Ĉi tion vidinte, La korv' pli malforta, sed tiom manÄema, Tuje Äin volis imiti. Äœi flugas ĉirkaÅ la Åafidaro Kaj Åafon elektas plej grasan, plej belan El ĉiuj, Åafon por diofero, Kaj elnutritan por buÅoj diaj. Äœin rigardante la korv' ekdiris: «Ne scias mi, kia bonmamo vin nutris, Sed korp' via Åajnas en stato mirinda; Por mi vi estos bona regalo.» Sur la Åafidon tuj Äi deflugas; Sed Åafa la kreitaĵo Pli pezis ol unu fromaÄo, kaj plie Äœia Åaflano estis densega Kaj preskaÅ tiel miksita Kiel la barbo de Polifemo. Äœi tiel detenis la ungojn de l' korvo, Ke tute ne povis la birdo forflugi. Äœin prenas paÅtisto, Äin metas en kaÄon Kaj donas al knaboj, por sin amuzadi. Ni devas mezuri la nian fortecon: Pereas Åtelist' se rabisto fariÄas. La imitado estas trompado: Estas danÄere por tiraneto Se agas li kiel la grandpotenculoj, Kaj kie la vesp' pasas, restas la kulo. XII.--La pavo plendanta al Junono Pav' al Junono iris por plendi. «Diin', Äi diris, ja ne senprave Mi plendas kaj murmuradas. La voĉo, kiun vi al mi donis, Malplaĉas al la tuta naturo, Dum la najtingalo, birdeto senforta, Sonore kaj ĉarme kantadas eĉ nokte, Kaj de l' printempo estas ornamo.» Junon' kolere respondis: «Birdo ĵaluza, kiu silenti Devus, ĉu havas vi rajton Envii voĉon la najtingalan, Vi, kiu portas ĉirkaÅ la kolo La ĉielarkon plej belkoloran, Vi, kiu fiere marÅadas, vi, kiu Malvolvas la voston plej riĉan kaj Åajnas Butiko de juvelisto? Ĉu estas ia birdo sur tero Pli bone ol vi mem farita por plaĉi. Best' ĉiu ĉiajn indojn ne havas, Al vi ni donis ecojn diversajn. La unuj grandecon kaj forton ricevas; Falk' estas malpeza kaj agl' plenkuraÄa; Korvo utilas por l' antaÅsignoj; Korniko konigas malbonojn venontajn; Ĉiuj je sia voĉ' kontentiÄas. Vi ĉesu do plendi, alie je via Plumaro mi vin pune senigos.» XIII.--La leono kaj la azeno ĉasantaj. La reÄ' de l' bestoj iam intencis Ĉasadi: Äi festis sian nomtagon. Sed ĉasas leon' ne paserojn, sed aprojn Fortegajn, gazelojn kaj cervojn belkreskajn. Por Äin helpadi Äi alvenigis L' azenon voĉo-Stentoran. Ĉi tiun Äi uzis en lok' de ĉaskorno. Äœin do de branĉaĵoj kovritan postene Äœi lokis kaj al Äi ordonis blekegi, Pensante, ke ĉe tia blekego La plej kuraÄegaj forkuros pro timo; Ĉar ili certege ne povos suferi La tondron de Äia voĉo. L' aero resonis de bruo terura; Timego ekkaptis l' arbarajn logantojn, Kaj ĉiuj forkuris kaj nepre subfalis Ĉiuj sub l' ungojn de la leono. «Ĉu mi ne faris bonan servadon? Ekkriis l' azeno, por si mem prenante Tutan la gloron.--Jes, la leono Respondis; ci ja tre kuraÄe blekegis; Se mi ne konus cin mem kaj cian La rason, mi mem tute timiÄus.» L' azeno, kvankam rajte mokita, Ekvolis koleri, sed Äi ne kuraÄis; Ĉar kiu do povus suferi azenon Fieran: naturo ne faris Äin tia. LIBRO III I.--La muelisto, lia filo kaj la azeno. Mi legis, ke naiva muelisto Kaj lia filo, unu jam maljuna, Infan' la dua, ne el plej malgrandaj, Sed kvindekjara knabo, se memoro Min mem ne trompas, iam al foiro Kuniris vendi la azenon sian. Por ke belÅajna kaj pli aĉetinda La besto estu, la piedojn Äiajn Kunligis ili kaj Äin alpendigis, Kaj poste ili portis kiel lustron; Malkleraj ambaÅ kaj tutnaivegaj! Per rido eksplodegis la unua Kiu Äin vidis. «Kian, li ekkriis, Åœercaĵon tiuj ĉi intencas ludi? El tiuj tri la plej azeno certe Ne estas tiu, kiun oni pensas» AÅdinte, sian malklerecon vidas La muelisto; sur piedojn Äiajn Tuj la azenon sian li ekmetas, Kaj Äin antaÅe marÅi li devigas. La besto, kiu tute Äojis iri Alie, plendas siamaniere. La muelist' ĉi tion ne atentas, Kaj, la naskiton sian rajdiginte, Li malantaÅe sekvas. Tri vendistoj Alvenas, kiuj Äin malplaĉa trovas, Kaj tuj la plej maljuna laÅte diras: «Ho ho! desaltu, vi junulo, kiu Vojiras kun lakeo barbogriza: Vi devas sekvi kaj l' alia rajdi. --Sinjoroj, volas mi vin kontentigi,» La patro diris. Lia fil' desaltas, Kaj la maljuna rampas sur la beston. Sed pasas tri fraÅlinoj; unu diras: «Hontinde estas, ke la filo lamas, Dum patro lia, kvazaÅ episkopo Sidante, rajdas tre senzorge kiel Bovido, kaj prudenta esti pensas. --En aÄo mia, diris la rajdanto, Ne estas plu bovidoj. Vian iron DaÅrigu, vi fraÅlino, al mi kredu.» Post multe da mokaĵoj kun pasantoj InterÅanÄitaj, kredis la maljuna, Ke li malprava estas. Sur l' azenon MalantaÅ si la knabon li sidigis. Post tridek paÅoj tion ekkritikas Anaro tria: «Tiuj ĉi rajdantoj, Ekkrias unu, tre malsaÄaj estas: La besto ne plu povas marÅi, baldaÅ Äœi mortos per iliaj batoj! Fi! Tiele ÅarÄi malfeliĉan beston! Ĉu ili ne kompatas je maljuna Servisto? Nun sendube ili iras Foiron por ekvendi Äian felon! --Pro Dio, diris la maljuna, kapon MalsaÄan havas kiu ĉiujn homojn Kaj sian patron volas kontentigi! Ni tamen per rimedo ia provu Prosperi.» Tuj desaltas ambaÅ teren, Kaj la azen' trankvile antaÅmarÅas. Renkontas ilin iu kaj li diras: «Ĉu modo estas, ke azeno iru SenÄene, dum la mastro sin mem Äenas? Sed kiu el du devas sin lacigi, Ĉu l' besto, ĉu la mastro? Mi konsilas, Ke tiuj ĉi en keston multekostan Nun Äin enmetu. AmbaÅ siajn Åuojn Eluzas, por pli longe sian beston Konservi. Bela trio da azenoj! --Azen' mi estas, tion mi konfesas, La muelisto diris; sed de nun Ĉu oni min kritikos, ĉu min laÅdos, Ĉu ion, ĉu nenion oni diros, LaÅ mia kapo mi agadi volas.» Li faris tiel, kaj li faris bone. II.--La membroj kaj la stomako. Pri kelkaj punktoj reÄa potenco Similas al homa stomako. Se fartas Malbone Äi, tuta la korpo malsanas. Lacaj penadi por Äi, la membroj Decidis vivi nobelsinjore, Senfare, kiel moÅt' la stomaka. «Ĝi, diris ili, de la aero, Kiel ni, vivu. Ni ĉiuj Åvitas, Penas simile al portaj bestoj; Por kiu? Por Äi, sed por ni sen profito. Per nia zorgado ni nutris Äin solan; Ni ĉesu labori, laÅ Äia ekzemplo.» Tuj senprokraste ĉesas la manoj Preni, la brakoj agi, la kruroj MarÅadi; ĉiuj al la stomako Ekdiris, ke sian nutraĵon Äi serĉu. Tian eraron ili tre baldaÅ BedaÅris, senfortaj tuj ekfariÄante; La sango ne plu renoviÄis en koro; La membroj suferis; fortec' detruiÄis. Per tio vidis la ribelantoj, Ke la senokupa Åajnanto laboras Pli ol ili por la komuna profito. Äœi povas figuri la reÄan potencon, Ĉar Äi egalparte ricevas kaj donas. Por Äi laboras ĉiu kaj el Äi Ĉiu nutraĵon sian eltiras. Äœi al laboristoj donigas salajron, Äœi pagas juÄistojn, riĉigas vendistojn, Defendas plugistojn, elnutras soldatojn, Disdonas milloke donacojn sennombrajn, Provizas sola tutan la regnon. Äœin Menenio komprenigis. De la senato volis disiÄi La popolamaso, dirante, ke sola Ĉi tiu posedas potencon, trezorojn, Honorojn, dum al Äi nur restas malbonoj, Tributoj, impostoj, militaj klopodoj. Ekster la muroj staris l' amaso Kaj landon alian intencis serĉadi. Sed Menenio al Äi elmontris, Ke Äi similas al homaj membroj, Kaj per apologo de ĉiuj konita, Al Äia devo Äin rekondukis. III.--La lupo fariÄinta paÅtisto. Kaptante jam nur parton malgrandan Da Åafoj de l' najbaraĵo, Lup' volis uzi la ruzon vulpan, Kaj novan rolon ludadi. Äœi, kiel gardist', sur sin metas mantelon, Kaj longan bastonon paÅtistan ekprenas Kune kun fluto duobla. Por sian ruzon tute plenumi, Volonte Äi skribus sur sian ĉapelon: «Gilo' mi estas, la paÅtisteto De tiu ĉi Åafidaro» Tiele sin maskinte Kaj siajn piedojn antaÅajn metante Sur la bastonon, Gilo' la falsa Senbrue sin proksimigas. Gilo' la vera sur herb' kuÅante Dormis tiam profunde, Kaj dormis la hundo, kaj ankaÅ la fluto; Tutsame dormis multe da Åafoj. Ne vekis ilin la hipokritulo Kaj por facile povi la Åafojn Al sia hejm' alkonduki, Äœi volis, jam kiel paÅtisto vestite, AnkaÅ paÅtiste paroli. Sed tio Äin pereigis. Ĉar Äi ne povis bone imiti La voĉon paÅtistan, sed tutan l' arbaron Plenigis per bruo de sia la voĉo, Kaj tiel konigis la artifikaĵon. Tia bruego ĉiujn ekvekas, La hundon, la Åafojn kaj la Åafgardiston. Ĉe tia tumulto la lup' malfeliĉa, Pro la mantelo tute Äenite, Ne povis forkuri nek sin mem defendi. La friponuloj ĉie enfalas En iajn kaptilojn de si preparitajn. Kiu ajn estas lup' agu lupe; Estas ĉi tio pli sendanÄera. IV.--La ranoj petantaj reÄon. De l' demokrata stat' lacigite, La ranoj kriis tiele, Ke sub monarkpovon ZeÅs' ilin submetis, Kaj el ĉielo reÄon paceman Alsendis, kiu tiel bruegis Falante, ke la tuta anaro Iris sin kaÅi sub l' ondojn, Ĉu en la junkojn, ĉu en la kanojn, Ĉu en la kavaĵojn de sin la marĉo, Ne kuraÄante dum longa tempo VizaÄe rigardi ĉi tiun Åajnantan Al Äi terura giganto. Ĉi tiu estis trabeto, Kies graveco per tim' plenigis L' unuan, kiu, por Äin ekvidi, KuraÄis forlasi sian kavaĵon. Äœi do analÄis, sed tremegante; Dua, kaj poste tria Äin sekvis, Kaj baldaÅ alvenis anaro sennombra, Kiu fariÄis tiel senÄena, Ke Äi sur la Åultrojn de l' reÄo sursaltis. La bona moÅt' reÄa ĉi tion suferas, Kaj ĉiam kuÅadas senmove. La ranoj Disrompas per plendoj la kapon de ZeÅso; «Al ni alsendu reÄon plenmovan.» La reÄ' de l' dioj gruon alsendis, Kiu tuj ilin buĉadas, ManÄadas kaj glutas laÅ sia plezuro. Jen la ranaro plendas denove. «Sed, diras la dio, ĉu via deziro Nin volas submeti sub siajn la leÄojn? La saÄ' ordonis al vi konservi Vian unuan vivmanieron; Sed Äin ne farinte, vi devis akcepti Senplende reÄon bonan, kvietan. Estu do je ĉi tiu kontentaj, Timante, ke venos tiran' pli kruela.» KOLEKTO ESPERANTA APROBITA DE D-o ZAMENHOF FRANCUJO.--HACHETTE kaj K-o, 79, Boul. St-Germain, Paris LIVRES D'ÉTUDE Grammaire et Exercices de la langue Esperanto, par L. de Beaufront. 1 50 Corrigé de Grammaire et Exercices de la langue Esperanto, par L. de Beaufront. » 75 Commentaire sur la grammaire Esperanto, par L. de Beaufront. 2 » Texte synthétique des règles, préfixes, suffixes, expressions de l'Esperanto, traduction française en regard, par L. de Beaufront. » 50 Thèmes d'application, Lexicologie, Syntaxe, Formation des mots de l'Esperanto, vocabulaire des mots employés, par L. de Beaufront. 2 » Cours commercial d'Esperanto, par Marissiaux. 1 50 Corrigé des exercices du Cours commercial d'Esperanto, par M. Marissiaux. 1 » L'Esperanto en dix leçons, par Th. Cart et Pagnier. » 75 Corrigé des Exercices de l'Esperanto en dix leçons, par Th. Cart et M. Procureur. » 50 Premières leçons d'Esperanto, par Th. Cart. » 30 Dictionnaire Esperanto-Français, par L. de Beaufront. 1 50 Structure du dictionnaire Esperanto. Réponse à beaucoup d'objections. (Teksto esperanta kaj franca), par L. de Beaufront. » 30 Vocabulaire Français-Esperanto et Vocabulaire abrégé Esperanto-Français, par Th. Cart, M. Merckens et P. Berthelot. 2 50 Vocabulaire des mots spéciaux à la philatélie, par R. Lemaître. » 40 TEKSTOJ EN ESPERANTO Brueys et Palaprat. _Advokato Patelin_, tradukita de J. Evrot. » 75 Diversaĵoj, rakontetoj tradukitaj de S-oj Lallemant kaj Beau. 1 25 Ekzercoj de Aplikado, Leksikologio, Sintakso, Vortfarado Esperantaj, de L. de Beaufront. 1 » Esperantaj prozaĵoj, de diversaj aÅtoroj. 2 50 Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, de D-ro Zamenhof. 3 50 Fundamento de Esperanto, de D-ro Zamenhof. 3 » Godineau. _La Kolorigisto-aerveturanto_. » 30 Hamleto, dramo de Shakespeare tradukita de D-ro Zamenhof, _nova eldono_. 2 » Komercaj leteroj, de P. Berthelot kaj Ch. Lambert. » 50 Kondukanto de l' interparolado kaj korespondado kun aldonita Antologio Internacia, de Grabowski. 2 » Kurso tutmonda, de E. Gasse. » 75 Labiche et Legouvé. _Cikado ĉe Formikoj_, unuakta komedio. » 60 La Fontaine. _Elektitaj Fabloj_, esperantigitaj de G. Vaillant. » 75 La Komerca sekretario, de Ros Sudria. » 50 Leibniz. _Monadologio_, tradukita de E. Boirac. » 60 Maistre (X. de). _VojaÄo interne de mia Ĉambro_, tradukita de S. Meyer. » 75 Matematika terminaro kaj krestomatio, de R. Bricard. » 75 Molière. _L' Avarulo_, tradukita de S. Meyer. » 75 Orzesko. _La interrompita kanto_, tradukita de Kabe. » » Norman. _PoÅlibro Internacia_, por Aferistoj, Turistoj, K. C. 2 » Perrault (Ch.) _Rakontoj pri Feinoj_, tradukitaj de Sinjorino Sarpy. 1 » Rakontoj kaj Fabeloj (el Esperantaj Prozaĵoj). » 25 SieroÅevski (Vaclav). _La Fundo de l' mizero_, tradukita de Kabe. » 75 Virgilio. _Eneido_, kantoj I et II, tradukita de D-ro Vallienne. » 60 A LA MÊME LIBRAIRIE Tutmonda Jarlibro Esperantista ENHAVANTA LA Adresarojn de D-ro ZAMENHOF 1905 Cet annuaire paraît tous les ans dans le courant de mars. Il contient: plus de 20 000 adresses d'Espérantistes dans le monde entier, les renseignements les plus complets sur les Sociétés de propagation, les livres, les journaux, les publications de toute nature en Esperanto. Un volume grand in-16, broché ...... 2 fr. 50 Internacia Scienca Revuo Revue mensuelle scientifique rédigée EN ESPERANTO Paraissant depuis le 1er Janvier 1904 COMITÉ DE PATRONAGE: Société française de physique, Société internationale des Électriciens, MM. Adelsköld, Appell, d'Arsonval, Baudoin de Courtenay, Becquerel, Berthelot, Bouchard, Brouardel, Deslandres, G-al Sébert, membres de diverses académies. RÉDACTION: P. FRUICTIER 27, boulevard Arago, _PARIS_ ADMINISTRATION: HACHETTE & K-o 79, boulevard Saint-Germain, _PARIS_ ABONNEMENT ANNUEL France ..... 6 fr. 50 | Etranger ..... 7 fr. UN NUMÉRO: 60 centimes. Dr Helte.--Pri la Teorio de l' Jonoj ...... » 30 Mendelejev.--Provo de Kemia Kompreno de l' Monda Etero ...... » 30 ANGLUJO.--REVIEW of REVIEWS, Norfolk street, LONDON, W. C. First lessons in Esperanto. by Th. Cart and J. Rhodes 6 pence. Esperanto: The Student's complete Text-Book, with two vocabularies by J. C. O'Connor Ph. Dr. M. A. 1s 6d Esperanto-English dictionary, by A. Motteau. 2s 6d English-Esperanto dictionary, by J. C. O'Connor Ph. Dr. M. A. 2s 6d English-Esperanto dictionary, by J. Rhodes and J. Ellis (_in preparation_). Grammar and exercises of the International Language Esperanto, by Richard H. Geoghegan. 1s 6d Dickens, Kristnaska sonorado (A Christmas Carol), tradukita de M. Vestcott. 1s » BELGUJO--HOLANDUJO.--A.-J. WITTERYCK-DELPLACE, 4, Nouvelle Promenade, BRUGES Het Esperanto in tien lessen, door A.-J. Witteryck naar Cart et Pagnier. » 50 PaÄoj el la Flandra Literaturo, tradukitaj de D-ro Seynaeve et D-ro Van Melckebeke. 1 50 BULGARUJO.--KLUBO «STELO», PLOVDIV Esperanto en 10 lecionoj, de Cart et Pagnier. 1 » Unuaj lecionoj, de Cart et Atanasov. » 40 Propaganda folio. » 10 DANUJO.--ANDR.-FRED. HÖST & SÖN, Bredgade, 35, KJÖBENHAVN Esperanto-Dansk-Norsk Ordbog, af F. Skeel-Giörling Kr. 3 50 Grammatik. » » Dansk-Esperanto Ordbog. » » GERMANUJO.--MÖLLER & BOREL, Prinzenstrasse, 95, BERLIN Anfangsgründe der Esperanto-Sprache, von Th. Cart und Hermann Jürgensen. M 0 30 Vollständiges Lehrbuch der Esperanto-Sprache, von J. Borel. M 1 20 Wörterbuch Deutsch-Esperanto, von Dr Zamenhof. M 2 » Wörterbuch Esperanto-Deutsch, von H. Jürgensen. M 1 80 Schlüssel zum Lehrbuch der Esperanto-Sprache, von J. Borel. M 0 50 Pri unu speco de Kurbaj linioj, von Profesor A. Dombrovski. M 0 50 Lernolibro de Esperanta Stenografio, (laÅ sistemo Stolze-Schrey) de F. Schneeberger. M 0 80 HISPANUJO.--J. ESPASA, 579, Calle de las Cortes. BARCELONA Primeras lecciones de Esperanto de Th. Cart y L. Villanueva. P 0 40 Manual y Ejercicios de la lengua internacional Esperanto, por V. Inglada Ors y A. L. Villanueva. P 3 » Vocabulario Esperanto-Español y Español-Esperanto, por Inglada Ors y Villanueva. P 6 » ITALUJO.--RAFFAELLO GIUSTI, 53, Via Vittorio Emanuele, LIVORNO Prime lezioni d'Esperanto de Th. Cart e Alb. Gallois. 0 40 Grammatica della lingua internazionale Esperanto di L. de Beaufront, tradotta da G. Puccinelli. 1 50 L'Esperanto in dieci lezioni, di Cart e Gallois. » 75 Dizionario Esperanto-Italiano, de J. Puccinelli (_in preparazione_). Dizionario Italiano-Esperanto, de J. Meozzini (_in preparazione_). POLUJO.--M. ARCT, 53, Nowy Swiat, WARSZAWA Esperanto: Czecs I. Gramatyka i ćwiczenia, Dr L. Zamenhof. R. 0 25 ---- Czecs II. Slownik R. 0 15 PORTUGALUJO.--BRAZILUJO Primeiras liçôes de Esperanto, do professor Th. Cart, trad. portugueza de A.-C. Coutinho, Paris, Hachette. » 40 SVEDUJO.--Esperantoförening, STOCKHOLM Esperanto-Svensk ordbok, de P. Ahlberg. Kr: 1 75 OUVRAGES DIVERS Tutmonda jarlibro esperantista por 1905 2 50 Couturat (L.) et Leau (L.).--Histoire de la langue universelle. 10 » -- Extraits de l'Histoire de la langue universelle. 1 » Lafarge (G.).--Nécessité de l'adoption d'une langue internationale auxiliaire. 1 » Sacré (E.).--L'Esperanto. 1 » Thiaucourt (C.).--Dernière conférence sur la Langue Internationale Esperanto 1 » Premier manuel de la langue auxiliaire Esperanto » 10 1709-05.--Coulommiers. Imp. Paul BRODARD.--1-06. Notoj de transskribinto: Diversajn preserarojn de la originalo mi senrimarke Äustigis. Mi translokigis la tabelon de enhavo al la komenco de la teksto, kaj movis ĉiujn la reklamojn al la fino. End of the Project Gutenberg EBook of Elektitaj fabloj de J. de La Fontaine, by Jean de La Fontaine *** END OF THE PROJECT GUTENBERG EBOOK 51690 ***